Na pograniczu realizmu: kobieta i kobiecość w teatrze japońskim

Abstract

Kiedy w drugiej połowie XIX wieku w Japonii zaczął się wyłaniać nowoczesny teatr w stylu europejskim (shinpa, shingeki), jego inicjatorzy i entuzjaści nie tylko nie mieli szansy na odnalezienie w rodzimej tradycji widowiskowej jakiegokolwiek punktu odniesienia, ale nawet niezbyt dobrze wiedzieli, jaki jest ten teatr zachodni, który chcieli naśladować. Nie mogli wiedzieć, skoro od połowy VI wieku1 Japończycy pozostawali w kręgu silnego oddziaływania cywilizacji chińskiej, a przez ponad dwa i pół stulecia (1600-1868) żyli w całkowitej izolacji od świata i trwali w przekonaniu, że widowisko sceniczne jest domeną wyłącznie męską. Pionierzy nowego teatru (Kawakami Otojirō, Osanaia Kaoru, Ichikawę Sadanji II, Shimamura Hōgetsu) tworzyli go zatem od podstaw, początkowo niemal całkowicie intuicyjnie i nieporadnie, ale z wielką pasją i determinacją, wbrew wszelkim przeciwnościom. Utorowali drogę nowemu japońskiemu dramatowi, reżyserii i aktorstwu. Sprawiając, że na scenie pojawiły się pierwsze zawodowe aktorki (Chitose Beiha, Hanako, Sada Yakko, Matsui Sumako), nacechowali teatr japoński – obcym tradycji nō, kyōgen czy kabuki – realizmem.