Na pograniczu realizmu: kobieta i kobiecość w teatrze japońskim
PDF (Język Polski)
EPUB (Język Polski)
MOBI (Język Polski)

Ključne besede

nowoczesny teatr japoński
shinpa
shingeki
realizm
Kawakami Otojirō
Osanai Kaoru
Sada Yakko

Kako citirati

Żeromska, E. (2016). Na pograniczu realizmu: kobieta i kobiecość w teatrze japońskim. Porównania, 18, 239–255. https://doi.org/10.14746/p.2016.18.10669

Povzetek

Kiedy w drugiej połowie XIX wieku w Japonii zaczął się wyłaniać nowoczesny teatr w stylu europejskim (shinpa, shingeki), jego inicjatorzy i entuzjaści nie tylko nie mieli szansy na odnalezienie w rodzimej tradycji widowiskowej jakiegokolwiek punktu odniesienia, ale nawet niezbyt dobrze wiedzieli, jaki jest ten teatr zachodni, który chcieli naśladować. Nie mogli wiedzieć, skoro od połowy VI wieku1 Japończycy pozostawali w kręgu silnego oddziaływania cywilizacji chińskiej, a przez ponad dwa i pół stulecia (1600-1868) żyli w całkowitej izolacji od świata i trwali w przekonaniu, że widowisko sceniczne jest domeną wyłącznie męską. Pionierzy nowego teatru (Kawakami Otojirō, Osanaia Kaoru, Ichikawę Sadanji II, Shimamura Hōgetsu) tworzyli go zatem od podstaw, początkowo niemal całkowicie intuicyjnie i nieporadnie, ale z wielką pasją i determinacją, wbrew wszelkim przeciwnościom. Utorowali drogę nowemu japońskiemu dramatowi, reżyserii i aktorstwu. Sprawiając, że na scenie pojawiły się pierwsze zawodowe aktorki (Chitose Beiha, Hanako, Sada Yakko, Matsui Sumako), nacechowali teatr japoński – obcym tradycji nō, kyōgen czy kabuki – realizmem.

https://doi.org/10.14746/p.2016.18.10669
PDF (Język Polski)
EPUB (Język Polski)
MOBI (Język Polski)

Literatura

Downer Lesley. Madamme Sadayakko. Gejsza, która uwiodła Zachód, tłum. Patryk Gołębiowski. Warszawa: Świat Książki, 2009.

Kawatake Toshio. Kindai engeki-no hatten (Rozwój teatru nowożytnego), [w:] Shin NHK Shimin Daigaku Sōsho (Nowa seria NHK i Uniwersytetu Shimin) nr 11. Tōkyō: Nihon Hōsō Shuppan Kyōkai, 1982.

Kojiki, czyli Księga dawnych wydarzeń. T. 1-2, Tłum. i przypisy Wiesław Kotański. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986.

Melanowicz Mikołaj. Literatura japońska. T. 2: Proza XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994.

Melanowicz Mikołaj. Literatura japońska. T. 3: Poezja XX wieku. Teatr XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996.

Melanowicz Mikołaj. Historia literatury japońskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011.

Nowosielska Elżbieta. „Sada Yakko – egzotyczna ciekawostka czy trwała inspiracja dla polskiego teatru?”. Japonica. Japończycy w świecie (do XX wieku). Red. E. Pałasz-Rutkowska. Warszawa: Polska Fundacja Japonistyczna, 2016.

Noskowski Witold. „Życie teatralne. Przyjechali Japończycy – Od Sady Yacco do Tokudżira Tsu-tsui. Teatr kabuki – „Drzemiąca opatrzność” – Jak na drzeworytach – Wielka sztuka o wielkiej tradycji”. Tęcza z. 9 (28 II 1931).

Osiński Zbigniew. Polskie kontakty teatralne z orientem w XX wieku. T. 1: Kronika, Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2008a.

Osiński Zbigniew. Polskie kontakty teatralne z orientem w XX wieku. T. 2: Studia, Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2008b.

Rimer J. Thomas Mori, Mitsuya Poulton M. Cody (red.). The Columbia Anthology of Modern Japanese Drama. New York: Columbia University Press, 2014.

Rodowicz Jadwiga M. Boski dwumian. Wrocław: Instytut im. Jerzego Grotowskiego, 2009.

Tarnawski Władysław. „Z Teatru Wielkiego. Japonia we Lwowie”. Kurier Lwowski (23 II 1931).

„Teatr Japoński w Poznaniu” Kurier Poznański 58 (6 II 1931).

„Teatr w ojczyźnie gejsz. Przed premierą w Warszawie”. Światowid 6 (7 II 1931).

Tubielewicz Jolanta. Kultura Japonii. Słownik. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1996.

Żeromska Estera. Maska na japońskiej scenie. Od pradziejów do powstania teatru nō. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2003.

Żeromska Estera. Japoński teatr klasyczny. Korzenie i metamorfozy. T. 1: Nō, kyōgen. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2010a.

Żeromska Estera. Japoński teatr klasyczny. Korzenie i metamorfozy. T. 2: Kabuki, bunraku. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2010b.