Słowa kluczowe
shinpa
shingeki
realizm
Kawakami Otojirō
Osanai Kaoru
Sada Yakko
Jak cytować
Abstrakt
Kiedy w drugiej połowie XIX wieku w Japonii zaczął się wyłaniać nowoczesny teatr w stylu europejskim (shinpa, shingeki), jego inicjatorzy i entuzjaści nie tylko nie mieli szansy na odnalezienie w rodzimej tradycji widowiskowej jakiegokolwiek punktu odniesienia, ale nawet niezbyt dobrze wiedzieli, jaki jest ten teatr zachodni, który chcieli naśladować. Nie mogli wiedzieć, skoro od połowy VI wieku1 Japończycy pozostawali w kręgu silnego oddziaływania cywilizacji chińskiej, a przez ponad dwa i pół stulecia (1600-1868) żyli w całkowitej izolacji od świata i trwali w przekonaniu, że widowisko sceniczne jest domeną wyłącznie męską. Pionierzy nowego teatru (Kawakami Otojirō, Osanaia Kaoru, Ichikawę Sadanji II, Shimamura Hōgetsu) tworzyli go zatem od podstaw, początkowo niemal całkowicie intuicyjnie i nieporadnie, ale z wielką pasją i determinacją, wbrew wszelkim przeciwnościom. Utorowali drogę nowemu japońskiemu dramatowi, reżyserii i aktorstwu. Sprawiając, że na scenie pojawiły się pierwsze zawodowe aktorki (Chitose Beiha, Hanako, Sada Yakko, Matsui Sumako), nacechowali teatr japoński – obcym tradycji nō, kyōgen czy kabuki – realizmem.
Bibliografia
Downer Lesley. Madamme Sadayakko. Gejsza, która uwiodła Zachód, tłum. Patryk Gołębiowski. Warszawa: Świat Książki, 2009.
Kawatake Toshio. Kindai engeki-no hatten (Rozwój teatru nowożytnego), [w:] Shin NHK Shimin Daigaku Sōsho (Nowa seria NHK i Uniwersytetu Shimin) nr 11. Tōkyō: Nihon Hōsō Shuppan Kyōkai, 1982.
Kojiki, czyli Księga dawnych wydarzeń. T. 1-2, Tłum. i przypisy Wiesław Kotański. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986.
Melanowicz Mikołaj. Literatura japońska. T. 2: Proza XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994.
Melanowicz Mikołaj. Literatura japońska. T. 3: Poezja XX wieku. Teatr XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996.
Melanowicz Mikołaj. Historia literatury japońskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011.
Nowosielska Elżbieta. „Sada Yakko – egzotyczna ciekawostka czy trwała inspiracja dla polskiego teatru?”. Japonica. Japończycy w świecie (do XX wieku). Red. E. Pałasz-Rutkowska. Warszawa: Polska Fundacja Japonistyczna, 2016.
Noskowski Witold. „Życie teatralne. Przyjechali Japończycy – Od Sady Yacco do Tokudżira Tsu-tsui. Teatr kabuki – „Drzemiąca opatrzność” – Jak na drzeworytach – Wielka sztuka o wielkiej tradycji”. Tęcza z. 9 (28 II 1931).
Osiński Zbigniew. Polskie kontakty teatralne z orientem w XX wieku. T. 1: Kronika, Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2008a.
Osiński Zbigniew. Polskie kontakty teatralne z orientem w XX wieku. T. 2: Studia, Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2008b.
Rimer J. Thomas Mori, Mitsuya Poulton M. Cody (red.). The Columbia Anthology of Modern Japanese Drama. New York: Columbia University Press, 2014.
Rodowicz Jadwiga M. Boski dwumian. Wrocław: Instytut im. Jerzego Grotowskiego, 2009.
Tarnawski Władysław. „Z Teatru Wielkiego. Japonia we Lwowie”. Kurier Lwowski (23 II 1931).
„Teatr Japoński w Poznaniu” Kurier Poznański 58 (6 II 1931).
„Teatr w ojczyźnie gejsz. Przed premierą w Warszawie”. Światowid 6 (7 II 1931).
Tubielewicz Jolanta. Kultura Japonii. Słownik. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1996.
Żeromska Estera. Maska na japońskiej scenie. Od pradziejów do powstania teatru nō. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2003.
Żeromska Estera. Japoński teatr klasyczny. Korzenie i metamorfozy. T. 1: Nō, kyōgen. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2010a.
Żeromska Estera. Japoński teatr klasyczny. Korzenie i metamorfozy. T. 2: Kabuki, bunraku. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2010b.
Licencja
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license