From Inter to Trans: Dark Sources of Erna Rosenstein’s Art
PDF (Język Polski)

Keywords

poetry
Holocaust
intersemiotic translation
transcryptum
anamorphosis
ink drawing
mother
daughter

How to Cite

Tomczok, M. . (2021). From Inter to Trans: Dark Sources of Erna Rosenstein’s Art. Porównania, 28(1), 101–121. https://doi.org/10.14746/por.2021.1.5

Abstract

The article examines the operability of the concept of intersemiotic translation in Emma Rosenstein’s post-Holocaust poetry. Both the semiotic origin of the concept as well as its susceptibility to modification and re-definition were taken into account. Ultimately, based on the theory of Bracha L. Ettinger’s matrix, it was proposed to replace the intersemiotic translation with the categories of transcriptum. It turned out to be a concept as if designed from the bottom up by the art and poetry of Rosenstein, the Holocaust survivors, reflecting well the interconnections and interferences. The analysis used poems and ink drawings included in the book of poetry All Paths from 1978, and other drawings published in the monograph by Dorota Jarecka and Barbara Piwowarska entitled Erna Rosenstein. I Can Repeat Only Unconsciously. (Warsaw: Foundation of the Foksal Gallery 2014). The analysis revealed that the source of many of the artist’s works is the remembered image of the death of her parents murdered by a “szmalcownik” in 1942. It turned out that the artist was looking for an opportunity to hide it and show it at the same time, therefore on a philosophical level she reaches for solutions resembling the aforementioned concept by Ettinger and on a formal level she creates anamorphoses.

https://doi.org/10.14746/por.2021.1.5
PDF (Język Polski)

References

van Alphen Ernst (2019), Krytyka jako interwencja. Sztuka, pamięć, afekt, red. Katarzyna Bojarska, przeł. Katarzyna Bojarska i in., Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.

Araszkiewicz Agata (2001), Czarny ląd czarnego kontynentu. Relacja matka – córka w ujęciu Luce Irigaray, w: Ciało, płeć, literatura. Prace ofiarowane Profesorowi Germanowi Ritzowi w pięćdziesiątą rocznicę urodzin, red. Magdalena Hornung, Marcin Jędrzejczak, Tadeusz Korsak, Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa, s. 671–705.

Balcerzan Edward (1982), Poezja jako semiotyka sztuki, w: tenże, Kręgi wtajemniczenia, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 135–156.

Baltrušaitis Jurgis (2009), Anamorfozy albo Thaumaturgus opticus, przeł. Tomasz Stróżyński, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.

Bojarska Katarzyna (2012), Robb-Narbutt – spotkanie z resztkami. Krystiana Robb-Narbutt, w: Rysunki, przedmioty, pracownia, red. Dorota Jarecka, Wanda Siedlecka, Fundacja im. Krystiany Robb-Narbutt, Warszawa, s. 145–159.

Borges Jorge Luis (2019), Ogród o rozwidlających się ścieżkach, w: Fikcje, przeł. Andrzej Sobol-Jurczykowski, Stanisław Zembrzuski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, s. 91–105.

Drabik Lidia i in., oprac. (2009), Słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Dziadek Adam (2004), Obrazy i wiersze. Z zagadnień interferencji sztuk w polskiej poezji współczesnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Ettinger Bracha L. (2016), Transkryptum: tropienie śladów pamięci z/w/z myślą o Innym, przeł. Anna Chromik, Anna Kisiel, „Narracje o Zagładzie”, nr 2, s. 103–114.

Hirsch Marianne (2010), Żałoba i postpamięć, przeł. Katarzyna Bojarska, w: Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesne humanistyki. Antologia, red. Ewa Domańska, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 247–280.

Goody Jack (2012), Człowiek, pismo, śmierć. Rozmowy z Pierrem-Emmanuelem Dauzat, przeł. Agnieszka Karpowicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

Grzemska Aleksandra (2020), Matki i córki. Relacje rodzinne i artystyczne w autobiografiach kobiet po 1989 roku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.

Jakobson Roman (1989), O językoznawczych aspektach przekładu, w: tenże, W poszukiwaniu istoty języka, t. 1. Wybór pism, wybór, red. nauk., wstęp Maria Reneta Mayenowa, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, s. 372–381.

Jarecka Dorota, Piwowarska Barbara (2014), Erna Rosenstein. Mogę powtarzać tylko nieświadome / I can repeat only unconsciously, Fundacja Galerii Foksal, Warszawa.

Juchniewicz Andrzej (2019), „Ziemia otworzy usta”. O wyobraźni forensycznej Erny Rosenstein, „Narracje o Zagładzie”, nr 5, s. 149–175.

Kaźmierczak Marta (2017), Od przekładu intersemiotycznego do intersemiotycznych aspektów tłumaczenia, „Przekładaniec”, nr 34, s. 7–35.

Keff Bożena (2008), Utwór o Matce i Ojczyźnie, korporacja ha!art, Kraków.

Kerényi Karl (2004), Eleusis. Archetypowy obraz matki i córki, Wydawnictwo Homini, Kraków.

Krystiana Robb-Narbutt, rozmawia Ewa Stawecka, https://tinyurl.com/3h5ae2av [dostęp: 13.09.2020].

Michaels Anna (2000), Płomyki pamięci, przeł. Bogumiła Malarecka, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań.

Mitchell William, John Thomas (2009), Zwrot piktorialny, „Kultura popularna”, nr 1(23), s. 4–19.

Nader Luiza (2018), Afekt Strzemińskiego. „Teoria widzenia”, rysunki wojenne, „Pamięci przyjaciół – Żydów”, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa.

Owidiusz (2002), Przemiany (Metamorfozy), przeł. Bruno Kiciński, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków.

Rich Adrienne (2000), Zrodzone z kobiety. Macierzyństwo jako doświadczenie i instytucja, przeł. Joanna Mizielińska, Wydawnictwo Sic!, Warszawa.

Rosenstein Erna (1978), Wszystkie ścieżki, Wydawnictwo Literackie, Kraków.

„Rozmowa Łukasza Guzka z Erną Rosenstein” (1992), w: Erna Rosenstein, red. Józef Chrobak, Stowarzyszenie Artystyczne Grupa Krakowska, Kraków.

Stankowska Agata (2007), Poezji nie pisze się bezkarnie. Z teorii i historii tropu poetyckiego, Wydawnictwo UAM, Poznań.

Stankowska Agata (2019), Ikona i trauma. Pytania o „obraz prawdziwy” w liryce i sztuce polskiej drugiej połowy XX wieku, Universitas, Kraków.

Szuścik Urszula (2019), Bazgrota w twórczości dziecka, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Taranienko Zbigniew, oprac. (2002), Erna Rosenstein. Rzeczy, ślady, papiery z szafy, Galeria 86, Łódź.

Tomczok Marta (2019), Czy Polacy i Żydzi nienawidzą się nawzajem? Literatura jako mediacja, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.

Zelizer Barbie (1998), Remembering to forget. Holocaust memory through the camera’s eye, The University of Chicago Press, Chicago and London.