Ključne besede
polsko-żydowska artystka
surrealizm
stygmatyzacja
self-esteem
totemizm
Kako citirati
Povzetek
W artykule omawiam zjawisko mitologii polsko-żydowskiej artystki, aktywnej przede wszystkim w drugiej połowie XX wieku. Jest to mitologia „długiego trwania”, sięga bowiem czasów dwudziestolecia międzywojennego, surrealizmu, awangardy i warszawskiej cyganerii artystycznej. Przykładu dostarcza mi proza Izabeli Czajki Stachowicz, a także wypowiedzi krytyków literackich i publicystów: Jana Kotta, Krystyny Kolińskiej i Ryszarda Matuszewskiego. Omawiając stereotypy płciowe i stygmaty, jakimi opisywano po wojnie twórczość Czajki, staram się pokazać negatywne aspekty jej mitologii. Z kolei w jej prozie szukam reakcji na stygmatyzację w postaci symboli rzeczy i zwierząt (totemizm).
Literatura
Czajka [Stachowicz Izabela]. Król węży i salamandra. Warszawa: Czytelnik, 1968.
Czajka Stachowicz, Izabela. Dubo…, Dubon…, Dubonnet. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1970.
Czajka Stachowicz, Izabela. Ocalił mnie kowal. Warszawa: W.A.B., 2013.
Czywkin, Elżbieta. Stygmat społeczny. Warszawa: PWN, 2007.
Czywkin Elżbieta, Rusaczyk Marzena, red. „Gorsi inni” – badania. Białystok: Trans Humana, 2008.
Domańska, Ewa. „Sprawiedliwość epistemiczna w humanistyce zaangażowanej”. Teksty Drugie 1 (2017). S. 41-59.
Godzic, Wiesław. Znani z tego, że są znani. Celebryci w kulturze tabloidów. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2007.
Hermans Hubert J.M., Hermans-Jansen Els. Autonarracje. Tworzenie znaczeń w psychoterapii. Przeł. Piotr K. Oleś. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, 2000.
Janion, Maria. „«Prze-pisać» los Ginczanki”. Araszkiewicz, Agata. Wypowiadam wam moje życie. Melancholia Zuzanny Ginczanki. Warszawa: Fundacja OŚKa, 2001. S. 5-10.
Janion, Maria. „Jestem po prostu starą kobietą”. Rozm. przepr. K. Szczuka. OŚKa – Biuletyn. 4/1. 2001/2002. S. 14-17.
Kolińska, Krystyna. Szatańska księżniczka. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1992.
Kott, Jan. „Przedmowa”. Czajka [Stachowicz Izabela]. Ocalił mnie kowal. Warszawa: Czytelnik, 1956. S. 5-7.
Lévi-Strauss, Claude. Totemizm dzisiaj. Przeł. Aniela Steinsberg. Warszawa: KR, 1998.
Mandal, Eugenia. Podmiotowe i interpersonalne konsekwencje stereotypów związanych z płcią. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2004.
Matuszewski, Ryszard. Alfabet. Wybór z pamięci 90-latka. Warszawa: Iskry, 2004.
Montgomery, Sy. Ptakologia. Przeł. Adam Pluszka. Warszawa: Marginesy, 2018.
Osęka, Andrzej. Mitologie artysty. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1978.
Sołowianiuk, Paulina. Ta piękna mitomanka. O Izabeli Czajce-Stachowicz. Warszawa: Iskry, 2011.
Spitzer, Manfred. Jak uczy się mózg. Przeł. Małgorzata Guzowska-Dąbrowska. Warszawa: PWN, 2007.
Taborska, Agnieszka. „Wszystko to brzmi jak bajka”. Prassinos, Gisèle. Twarz muśnięta smutkiem. Przeł. Agnieszka Taborska. Warszawa: PIW, 2005.
Tokarska-Bakir, Joanna. Et(n)ologia piętna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2005.
Tomczok, Marta. „Czajka (nad)zwyczajna. Perspektywa ekokrytyczna w narracjach o Zagładzie Izabeli Czajki Stachowicz”. Narracje o Zagładzie 3 (2017). S. 103-120.
Umińska, Bożena. Postać z cieniem. Portrety Żydówek w polskiej literaturze od końca XIX wieku do 1939 roku. Warszawa: Sic!, 2001.
Uniłowski, Zbigniew. Wspólny pokój i inne utwory. Oprac. B. Faron. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1976.
Witkiewicz, Ignacy. Pożegnanie jesieni. Kraków: Zielona Sowa, 2010.
Licenca
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license