Treść głównego artykułu

Abstrakt

The goal of this article is to sum up the past hundred years of the social security system in Poland, starting with establishment thereof as Poland regained statehood in 1918. The changes which occurred in that time have been divided into three subsequent stages of the history of the Polish social security system. The first was the Interwar period when efforts were made to establish a social security system in independent Poland, in areas formerly divided between Austria, Prussia and Russia with extreme systems of social security. The next period was the Polish People’s Republic (1944–1989) when the communist authorities dismantled the pre-war social security system based on cooperation between state-owned and social organisations and the Church, replacing it with inefficient structures interested only in selected social groups in need. On the other hand, the third stage, commenced in 1989, of reconstructing social security, at first offered social protection for individuals affected by the system transformation. The last dozen or so years of development of social security is characterised by increasingly visible stimulation of social and economic growth to activate people from the fringes of the society.

Słowa kluczowe

social security social assistance social protection social work social security clerk history of social security social allowance social security social assistance social protection social work social security clerk history of social security social allowance

Szczegóły artykułu

Jak cytować
Brenk, M. ., Chaczko, K. ., & Pląsek, R. . (2018). 100 lat systemu pomocy społecznej w Polsce . Biuletyn Historii Wychowania, (39), 151–170. https://doi.org/10.14746/bhw.2018.39.10

Referencje

  1. Babiak J., Ptak A., Samorząd terytorialny w II RP, w: Babiak J., Ptak A. (red.), Władza lokalna w procesie transformacji systemowej, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, Kalisz–Poznań 2010.
  2. Balicka-Kozłowska H., Rozważania o opiece i pomocy społecznej w Polsce ludowej, „Kultura i Społeczeństwo” 1972, nr 1.
  3. Błędowski P., Rola administracji publicznej w funkcjonowaniu pomocy społecznej, w: S. Golinowska (red.), Polska bieda II. Kryteria. Ocena. Przeciwdziałanie, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 1997.
  4. Bojanowska E., Krzyszkowski J., Pomoc społeczna: od opieki do pomocy, w: Bojanowska E., Grewiński M., Rymsza M., Uścińska G. (red.), Stulecie polskiej pomocy społecznej 1918–2018, Ministerstwo Pracy, Rodziny i Polityki Społecznej – Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2018.
  5. Bołdyrew A., Merited, (Un)Appreciated, (Un)Remembered: Women in Educational and Social Policy Sciences as a Scholarly Discipline in Poland, 1900–39 , „Acta Poloniae Historica” 2018, nr 117.
  6. Bołdyrew A., Sosnowska J. J., Troska o dziecko i jego potrzeby w działaniach Wydziału Opieki Społecznej Zarządu Miasta Łodzi w okresie międzywojennym, „Kultura i Wychowanie” 2014, nr 8.
  7. Bornstein-Łychowska M. (red.), Polityka społeczna państwa Polskiego 1918–1935, Ministerstwo Opieki Społecznej, Warszawa 1935.
  8. Brenk M., 45 lat zawodu „pracownik socjalny” w Polsce, „Praca Socjalna” 2012, nr 1.
  9. Brenk M., Chaczko K., Pląsek R., Organizacja pomocy społecznej w Polsce 1918–2018. Podręcznik akademicki, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2018.
  10. Brenk M., Działania z zakresu ratownictwa społecznego w Polsce w latach 1944–1948. „Biuletyn Historii Wychowania” 2014 (32).
  11. Brenk M., Minęło 90 lat od uchwalenia Ustawy o opiece społecznej w Polsce, „Praca Socjalna” 2014, nr 1.
  12. Chaczko K., „Przeszłość niedokończona”. O imitacji i zaniechaniach w reformowaniu systemu pomocy społecznej, „Studia Politicae Universitatis Silesiensis” 2018, t. 20.
  13. Chaczko K., Czy w systemie opieki społecznej Drugiej Rzeczypospolitej istniały zasiłki pieniężne?, „Praca Socjalna” 2016.
  14. Chaczko K., Efektywność w zmienności? O roli pomocy społecznej w dobie nowych ryzyk socjalnych, „Rocznik Administracji Publicznej” 2017, nr 3.
  15. Chaczko K., Problematyka funkcjonowania systemu opieki społecznej Drugiej Rzeczypospolitej w publikacjach czasopisma „Opiekun Społeczny” (1936–1939), Praca Socjalna 2017, nr 4.
  16. Czaki T., Współpraca opiekunów społecznych z Ośrodkami, „Opiekun Społeczny” 1937, nr 13.
  17. Grata P., Polityka społeczna Drugiej Rzeczypospolitej. Uwarunkowania – instytucje – działania, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2013.
  18. Hrynkiewicz J., Zakres i kierunki zmiany w pomocy społecznej, w: Rymsza M. (red.), Reformy społeczne. Bilans dekady, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2004.
  19. Jarosz D., Zapomniani przyjaciele: zagraniczna pomoc charytatywna w Polsce Ludowej (1945–1949), w: Mędrzecki W. (red.), Społeczeństwo Państwo Modernizacja. Studia ofiarowane Januszowi Żarnowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa 2002.
  20. Kanka W., Jak budowała się nowoczesna pomoc społeczna, „Problemy Społeczne” 2010, nr 6.
  21. Karczewski M., Pomoc społeczna w PRL. Stan obecny i perspektywy, „Biuletyn TWWP” 1970, nr 6 (16).
  22. Kaźmierczak T., Pomoc społeczna, w: Bokszański Z. (red.), Encyklopedia socjologii, t. 3, Oficyna Naukowa, Warszawa 2000.
  23. Kowalczyk B., System pomocy społecznej po dwudziestu latach – kierunki i ocena zmian, „Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje” 2012, nr 19.
  24. Krzywicki L. (red.), Służba społeczna w Polsce, Wydawnictwo Związku Spółdzielni Spożywców R. P., Warszawa 1928.
  25. Lepalczyk I., Marynowicz-Hetka E., Tradycja i sytuacja aktualna w kształceniu pracowników socjalnych w Polsce, „Praca Socjalna” 1990, nr 1–2.
  26. Leś E., Zarys historii dobroczynności i filantropii w Polsce, Prószyński i S-ka, Warszawa 2001.
  27. Łopato J., Zarys rozwoju pomocy społecznej w Polsce Ludowej, „Polityka Społeczna” 1987,
  28. nr 10.
  29. Mały rocznik statystyczny 1930, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1930.
  30. Mały rocznik statystyczny 1939, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1939.
  31. Miernik I., Centralny Komitet Opieki Społecznej 1945–1949. Powstanie i główne etapy działalności, w: Przeniosło M., Przeniosło M. (red.), Dobroczynność i pomoc społeczna na ziemiach polskich w XIX, XX i na początku XXI wieku, t. 2., Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce 2010.
  32. Nitecki S., Prawo do pomocy społecznej w polskim systemie prawnym, Wolters Kluwer, Warszawa 2008.
  33. Oleszczyńska A., Pracownik socjalny w pomocy społecznej, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa 1978.
  34. Pląsek R., Przemiany polskiego systemu opieki społecznej w latach 1945–1989. „Profilaktyka Społeczna i Resocjalizacja” 2014, nr 24.
  35. Porozumienia Okrągłego Stołu, oprac. Salomonowicz W., Wydawnictwo NSZZ Solidarność Regionu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 1989.
  36. Projekt założeń projektu ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw. Wariant I, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2014.
  37. Rocznik statystyczny 1970, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1970.
  38. Rocznik statystyczny 1981, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1981.
  39. Rocznik statystyczny 1985, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1985.
  40. Rozporządzenie Ministra Pracy i Opieki Społecznej z dnia 10 października 1927 r. o kwalifikacjach kierowników zakładów opiekuńczych, Dz.U. 1927 nr 100 poz. 866.
  41. Rozporządzenie Ministra Pracy i Opieki Społecznej z dnia 11 kwietnia 1929 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych w sprawie ustanowienia opiekunów społecznych i sposobu wykonywania przez nich obowiązków, Dz.U. 1929 nr 30 poz. 291.
  42. Rozporządzenie Ministra Pracy i Opieki Społecznej z dnia 12 października 1927 r. o regulaminach zakładów opiekuńczych, Dz.U. 1927 nr 100 poz. 867.
  43. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 czerwca 1975 roku w sprawie organizacji i zadań zakładów opieki zdrowotnej, Dz.U. 1975 nr 25 poz. 134.
  44. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 kwietnia 1927 r. o nadzorze i kontroli nad działalnością instytucji opiekuńczych, Dz.U. 1927 nr 40 poz. 354.
  45. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 marca 1928 r. o opiekunach społecznych i komisjach opieki społecznej, Dz.U. 1928 nr 29 poz. 267.
  46. Rusinek K., Zagadnienia pracy i pomocy społecznej w działalności rad narodowych, „Praca i Opieka Społeczna” 1950, nr 1/2.
  47. Rybka I., Diagnoza pomocy społecznej w latach 1991–2006. Możliwości i bariery zastosowania instrumentów ekonomii społecznej w pomocy społecznej, „Ekonomia Społeczna. Teksty” 2006, nr 23.
  48. Rymsza M., Praca socjalna i pracownicy socjalni po reformie samorządowej z 1999 roku, w: Frysztacki K., Piątek K. (red.), Wielowymiarowość pracy socjalnej, Wydawnictwo Edukacyjne Akapit, Toruń 2002.
  49. Sprawozdanie MPiPS, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2017: https://www.mpips.gov.pl/pomoc-spoleczna/raporty-i-statystyki/statystyki-pomocy-spolecznej/statystyka-za-rok–2017/ [dostęp: 12.10.2018 r.].
  50. Starczewski J., Ustawodawstwo o opiece społecznej w Polsce, „Opiekun Społeczny” 1938, nr 10 (25).
  51. Staręga-Piasek J. i in., Pomoc społeczna w Polsce. Cz. 1, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa 1984.
  52. Stopka K., Zasada subsydiarności w prawie pomocy społecznej, Difin, Warszawa 2009.
  53. Szatur-Jaworska B., Pomoc społeczna w nowym układzie administracyjnym, w: Firlit-Fesnak G. (red.), Regionalne aspekty reform społecznych, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2001.
  54. Szurgacz H., Wstęp do prawa pomocy społecznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1992.
  55. Szylko-Skoczny M. (red.), Pomoc społeczna wobec zjawiska bezrobocia. Raport z badań, Fundacja im. Friedricha Eberta, Warszawa 1993.
  56. Uchwała Nr 92 Rady Ministrów z dnia 5 marca 1959 r. w sprawie powołania opiekunów społecznych, M. P. 1959 nr 32 poz. 145.
  57. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, Dz. U. 2004 nr 64, poz. 593 ze zm.
  58. Ustawa z dnia 28 października 1948 r. o zakładach społecznych służby zdrowia i planowej gospodarce w służbie zdrowia, Dz. U. 1948 nr 55 poz. 434.
  59. Ustawa z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej, Dz. U. 1990 nr 87 poz. 506.
  60. Ustawa z dnia 4 lutego 1950 o przekazaniu Ministrowi Zdrowia zakresu działania Ministra Pracy i Opieki Społecznej w przedmiocie opieki społecznej nad dziećmi do lat trzech oraz nad kobietami ciężarnymi i karmiącymi, Dz. U. 1950 nr 6 poz. 49.
  61. Ustawa z dnia 7 kwietnia 1949 r. o przekazaniu Ministrowi Oświaty zakresu działania Ministra Pracy i Opieki Społecznej w przedmiocie opieki społecznej nad dziećmi i młodzieżą, Dz. U. 1949 nr 25 poz. 17.
  62. Wódz K., Służby społeczne w Polsce. Geneza, kierunki rozwoju, metody pracy, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1982.
  63. Zalewski D., Opieka i pomoc społeczna. Dynamika instytucji, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005.
  64. Zalewski D., Posłowie, w: Brenk M., Chaczko K., Pląsek R., Organizacja pomocy społecznej w Polsce 1918–2018. Podręcznik akademicki, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2018.
  65. Założenia reformy pomocy społecznej. Projekt z października 1989 roku, „Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje” 2016, nr 35 (4).
  66. Zamiatała D., Caritas. Działalność i likwidacja organizacji 1945–1950, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 2000.
  67. Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 4 listopada 1966 r. (Nr SZ2-0101–48/66) w sprawie zmiany nomenklatury zawodów i specjalności, do których przygotowują szkoły zawodowe, Dz. Urz. Min. Oświaty 1966 nr 16 poz. 193.