Redaktorzy tomu tematycznego:
Barbara Giza
Adam Wyżyński
Mateusz Drewniak
Archiwa filmowe po „zwrocie archiwalnym”. Rekonesans badawczy.
„Zwrot archiwalny” spowodował zainteresowanie archiwami, ich dowartościowanie naukowe oraz rozszerzenie ich rozumienia, od materialnego zbioru, gromadzonego i udostępnianego, po metaforę pamięci. Stawiane dziś pytania dotyczą zatem archiwum jako miejsca, ale także ośrodka praktyk w zakresie koncepcji i strategii postępowania z posiadanymi zasobami. W obrębie tych strategii znajdują się procedury w zakresie m.in. gromadzenia, kategoryzowania, wartościowania, katalogowania oraz udostępniania zasobów w realiach określonej kulturowej, a także społecznej rzeczywistości, na którą wpływ mają także polityka czy ekonomia, jak również – kto wie czy nie w najważniejszym stopniu – stosunek do tradycji oraz przeszłości i doświadczenia historyczne.
„Zwrot archiwalny” również w obszarze archiwów filmowych przyniósł nową rzeczywistość, zarówno wobec archiwistów, jaki i badaczy, odsłaniającą szereg konsekwencji, z którymi trzeba obecnie i trzeba będzie w przyszłości się zmierzyć. Archiwa otwierają się i filmy oraz inne archiwalia filmowe zaczynają żyć nowym życiem, co także prowokuje do refleksji. Z kolei w filmoznawstwie „zwrot archiwalny” przyczynił się do powstania idei Nowej Historii Filmu (nouvelle histoire), skoncentrowanej na badaniach źródłowych, których celem było zaproponowanie nowych ujęć badawczych w tym obszarze.
W 2025 roku mija 70 lat od powstania Centralnego Archiwum Filmowego (obecnie Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego, FINA) jako instytucji powołanej do archiwizowania zbiorów filmowych i okołofilmowych, która dzisiaj jest jednym z największych europejskich archiwów w tej dziedzinie. Jubileusz ten skłania do podjęcia refleksji nad konsekwencjami „zwrotu archiwalnego” w obszarze archiwów filmowych oraz do rozważań nad możliwymi kierunkami ich rozwoju i miejscem we współczesnym świecie. W niniejszym tomie chcielibyśmy te rozważania podjąć w sposób wielowymiarowy i pogłębiony, oddając głos zarówno samym archiwistom – pracownikom instytucji zajmujących się dziedzictwem audiowizualnym, jak i filmoznawcom oraz wszystkim innym autorom, dla których archiwum filmowe jest warsztatem pracy.
Propozycje obszarów tematycznych:
- archiwa filmowe i dziedzictwo audiowizualne w warunkach społeczeństwa informacyjnego
- archiwa filmowe jako przestrzenie pamięci
- wpływ archiwów na rozwój i kierunki Nowej Historii Filmu
- muzea filmowe, archiwa, filmoteki
- różnorodność zbiorów w archiwach filmowych
- polityki kolekcji jako konstytucja danego archiwum
- praktyka zawodu archiwisty filmowego – szanse, wyzwania, dylematy
- działalność kuratorska archiwów filmowych
- found footage
- procesy technologiczne w archiwach (cyfryzacja, rekonstrukcja, konserwacja i formy udostępniania zbiorów archiwalnych)
- etyka postępowania z zasobami archiwum filmowego
- prawa autorskie a archiwa filmowe
Gotowe artykuły prosimy przesyłać do 31 grudnia 2025 r. za pomocą naszego serwisu PRESSto lub na adresy mailowe redaktorów tomu:
Barbara Giza: barbara.giza@fina.gov.pl lub barbara.glebicka-giza@mail.umcs.pl
Adam Wyżyński: adam.wyzynski@fina.gov.pl
Mateusz Drewniak: mateusz.drewniak@amu.edu.pl lub images@amu.edu.pl
Planowana publikacja numeru: II połowa 2026 r.