Słowa kluczowe
Polish fantasy-adventure films
the cinematography of the Polish People’s Republic
Polish film culture of the 1980s
Jak cytować
Abstrakt
The article analyses the evaluation committee’s reports regarding fantasy-and-adventure films in the late period of the Polish People’s Republic. These documents show that the committee members often exhibited helplessness towards these films. They were not aware of the global cinematographic trends to which these titles referred, and they admitted that they simply did not like such films. Despite this, they rated them highly and wanted to release them into theatres as soon as possible, because they thought such films could help to end the financial crisis in cinematography. I analyse these reports as a document illustrating the change in the awareness of the evaluators. Not interested in political control, they applied mechanisms straight from market reality to the films they watched. Discussions about films took place in terms of implementing liberalizing economic and cinematographic reforms. These discussions included production strategies taken straight from Hollywood studios, because decision-makers were primarily interested in reducing the financial risk associated with the films. Socialist ideology lost out to economic rationality.
Bibliografia
Adamczak Marcin, Globalne Hollywood, filmowa Europa i polskie kino po 1989 roku. Przeobrażenia kultury audiowizualnej przełomu stuleci, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2010.
Adamczak Marcin, Obok ekranu. Perspektywa badań produkcyjnych a społeczne istnienie filmu, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2014.
Cybulski Władysław, Cudowne dziecko, „Dziennik Polski” 1987, nr 253.
Domnitz Christian, Zwrot ku Europie. Transformacje sfery publicznej w realnym socjalizmie 1975–1989, tłum. Adam Peszke, Jerzy Kałążny, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2022. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323552666
Filiciak Mirosław, Wasiak Patryk, Weź pan Rambo! Społeczna historia magnetowidów w Polsce, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk 2022.
Gajda Janusz, Telewizja, młodzież, kultura, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987.
Garda Maria B., Przyswajanie kulturowe mikrokomputerów w PRL w latach osiemdziesiątych XX wieku, [w:] Nowe media w PRL, red. Piotr Sitarski, Maria B. Garda, Krzysztof Jajko, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2020, s. 115–165.
Grala Dariusz T., Reformy gospodarcze w PRL (1982–1989). Próba uratowania socjalizmu, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2005.
Iwaszkiewicz W., „Cudowne dziecko” rośnie w koprodukcji z Kanadą, „Express Wieczorny” 1986, nr 55.
Jagielski Sebastian, A właśnie, że będę niemoralna. Gwiazdy w kinie polskim okresu PRL-u, „Pleograf ” 2016, nr 4, https://pleograf.pl/index.php/a-wlasnie-ze-bede-niemoralna-gwiazdy-w-kinie-polskim-okresu-prl-u/ (dostęp: 18.12.2023).
Kończak Jarosław, Od Tele-Echa do Polskiego Zoo. Ewolucja programu TVP, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008.
Kornacki Krzysztof, Polskie Kino Nowej Przygody, [w:] Kino Nowej Przygody, red. Jerzy Szyłak, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2011, s. 79–98.
Kosiński Krzysztof, Nastolatki ’81. Świadomość młodzieży w epoce „Solidarności”, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2002.
Kosiński Krzysztof, Oficjalne i prywatne życie młodzieży w czasach PRL, Rosner & Wspólnicy, Warszawa 2006.
lik, Podróże pana Kleksa w Sali Kongresowej, „Express Wieczorny” 1985, nr 243.
Lubelski Tadeusz, Historia kina polskiego 1895–2014, Universitas, Kraków 2015.
M, Wielka wyprawa w bajkowe krainy, „Kurier Polski” 1985, nr 251.
Majmurek Jakub, Utopie, dystopie, ucieczki. Surrealizm i polskie kino fantastyczne, [w:] Dzieje grzechu. Surrealizm w kinie polskim, red. Kamila Wielebska, Kuba Mikurda, Korporacja Ha!art, Międzynarodowy Festiwal Filmowy Era Nowe Horyzonty, Kraków–Warszawa 2010, s. 164–189.
Mały rocznik filmowy 1988, Redakcja Wydawnictw Filmowych Centrali Dystrybucji Filmów, Warszawa 1989.
Michaels Paula A., Mikhail Kalatozov’s „The Red Tent”: A Case Study in International Coproduction Across the Iron Curtain, „Historical Journal of Film, Radio and Television” 2006, nr 26(3), s. 311–325. DOI: https://doi.org/10.1080/01439680600799264
Misiak Anna, Kinematograf kontrolowany. Cenzura filmowa w kraju socjalistycznym i demokratycznym (PRL i USA). Analiza socjologiczna, Wydawnictwo Universitas, Kraków 2006.
Młodzież w PRL, rozmawiali Marek Wierzbicki, Jerzy Eisler, Joanna Sadowska, Łukasz Kamiński, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2011, nr 1(17), s. 13–29.
Piepiórka Michał, Cudowne dziecko. Studium polsko-kanadyjskiej koprodukcji schyłku PRL, „Kwartalnik Filmowy” 2023, nr 121, s. 144–165. DOI: https://doi.org/10.36744/kf.1467
Płażewski Jerzy, „Nowa Przygoda” i co dalej?, „Kino” 1986, nr 5.
Sitarski Piotr, Wideo w PRL: urządzenia i użytkownicy, [w:] Nowe media w PRL, red. Piotr Sitarski, Maria B. Garda, Krzysztof Jajko, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2020, s. 43–114. DOI: https://doi.org/10.18778/8142-947-4
Szymkowska-Bartyzel Jolanta, Nasza Ameryka wyobrażona. Polskie spotkania z amerykańską kulturą popularną po roku 1918, Księgarnia Akademicka, Kraków 2015. DOI: https://doi.org/10.12797/9788376386492
Turkiewicz Jakub, Wojna Gwiazd. Opowieść o genezie polskiego fandomu „Gwiezdnych Wojen”, Instytut Kultury Popularnej, Poznań 2022.
Wyszomirski Stanisław, Pan Kleks w Warszawie, „Express Wieczorny” 1985, nr 252.
Zagroba Bogdan, W komiksowym tempie, „Film” 1986, nr 7.
Zajiček Edward, Poza ekranem. Polska kinematografia w latach 1896–2005, Stowarzyszenie Filmowców Polskich, Studio Filmowe Montevideo, Warszawa 2009.
Zwierzchowski Piotr, Archiwa w badaniach nad kinem PRL-u – perspektywa metodologiczno-warsztatowa, [w:] Archiwa we współczesnych badaniach filmoznawczych, red. Barbara Giza, Piotr Zwierzchowski, Katarzyna Mąka-Malatyńska, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2020, s. 11–50.
Zwierzchowski Piotr, Nagość jako strategia promocyjna kina polskiego lat 80., „Images” 2018, nr 23(32), s. 170–176. DOI: https://doi.org/10.14746/i.2018.32.13
Zwierzchowski Piotr, Polityczne konteksty kina popularnego w Polsce w latach 80., „Kwartalnik Filmowy” 2018, nr 103, s. 154–163. DOI: https://doi.org/10.36744/kf.1924
Analiza wyników rozpowszechniania filmów za rok 1986, AAN, sygn. 2/1843/0/12/34.
Informacja o działalności programowej w zakresie filmu fabularnego za rok 1985, AAN, sygn. 2/1843/0/5/63.
Materiał na posiedzenie Kolegium Naczelnego Zarządu Kinematografii w sprawie stanu kinematografii i założeń na lata 1981–1990, AAN, sygn. 2/1843/0/2/146.
Ocena Zespołów Filmowych za okres 1 I 1984 – 31 XII 1985, AAN, sygn. 2/1843/0/2/104.
Sprawozdanie z działalności przedsiębiorstwa „Zespoły Filmowe” w 1986 roku, AAN, sygn. 2/1843/0/12/95.
Sprawozdanie ekonomiczne filmu „Cudowne dziecko”, ADOiP, sygn. 72/3419/0/994.
Stenogram Komisji Kolaudacyjnej filmu „Biały smok”, AFN, sygn. A-344, poz. 505.
Stenogram z posiedzenia Komisji Kolaudacyjnej filmu „Bliskie spotkania z wesołym diabłem”, AFN, sygn. A-344, poz. 575.
Stenogram Komisji Kolaudacyjnej filmu „Cudowne dziecko”, AFN, sygn. A-344, poz. 513.
Stenogram Komisji Kolaudacyjnej filmu „Pan Kleks w kosmosie”, AFN, sygn. A-344, poz. 565.
Stenogram Komisji Kolaudacyjnej filmu „Pan Samochodzik i niesamowity dwór”, AAN, sygn. 2/1843/0/5/25.
Stenogram Komisji Kolaudacyjnej filmu „Pan Samochodzik i praskie tajemnice”, AFN, sygn. A-344, poz. 556.
Stenogram Komisji Kolaudacyjnej filmu „Podróże pana Kleksa”, AAN, sygn. 2/1843/0/5/24.
Stenogram z posiedzenia Komisji Kolaudacyjnej filmu „Akademia pana Kleksa”, AFN, sygn. A-344, poz. 333.
Stenogram z posiedzenia Komisji Kolaudacyjnej filmu „Klątwa doliny węży”, AAN, sygn. 2/1843/0/5/27.
Stenogram z posiedzenia Komisji Kolaudacyjnej filmu „Przyjaciel wesołego diabła”, AAN, sygn. 2/1843/0/5/24.
Założenia programowe kinematografii polskiej na najbliższe lata (1983–1984), AAN, sygn. 2/1843/0/5/32.
Zestawienia informacyjne wyników rozpowszechniania w latach 1973–1987, AAN, sygn. 2/1843/0/5/68.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Michał Piepiórka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.