Słowa kluczowe
Polish People’s Republic
film production
film distribution
Main Office for the Control of the Press
Publications and Performances
Jak cytować
Abstrakt
The article reconstructs the final three years of film censorship activities in the Polish People’s Republic. The author understands the term “censorship” not only as the activities of the Main Office for the Control of the Press, Publications and Performances but also of state cinema institutions. Therefore, the subject is both censorship interference in films and the programming policy of Polish People’s Republic-era cinema in relation to politically controversial films (documentaries and live-action films). The author situates his analysis in the political context (10th Congress of the Polish United Workers’ Party in 1986), institutional context (Cinema Act issued in 1987), and social context (the first elections in the Eastern Bloc that resulted in the communist government losing power, June 4, 1989).
Bibliografia
Banasiak Jakub, Proteuszowe czasy. Rozpad państwowego systemu sztuki 1982–1993. Stan wojenny, druga odwilż, transformacja ustrojowa, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Warszawa 2020.
Baran Dariusz, V Warszawski Tydzień Filmowy, „Ekran” 1989, nr 38.
Dudek Antonii, Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988–1990, Arcana, Kraków 2009.
Dyskusje nad projektem ustawy o kinematografii, „Film” 1986, nr 43.
Fragment wystąpienia wygłoszonego przez Jerzego Bajdora 13 grudnia 1987 r. na VII Zjeździe SFP, „Kino” 1988, nr 250.
Guzek Mariusz, „Półkowniki” opuszczają półki. Dyskurs prasowy o zbyt późnych premierach „Przypadku” Krzysztofa Kieślowskiego i „Wielkiego biegu” Jerzego Domaradzkiego, [w:] Kino w cieniu kryzysu. Studia i szkice o polskiej kinematografii pierwszej połowy lat 80., red. Piotr Kurpiewski, Piotr Zwierzchowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2022, s. 138–150.
Juliusz Burski szefem kinematografii, „Film” 1989, nr 40.
Kamińska Kamila, Koniec cenzury w PRL (1989–1990), „Studia Medioznawcze” 2014, nr 3, s. 113–131. DOI: https://doi.org/10.33077/uw.24511617.ms.2014.58.610
Kowal Paweł, Koniec systemu władzy. Polityka ekipy gen. Wojciecha Jaruzelskiego w latach 1986–1989, Instytut Studiów Politycznych PAN, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2012.
Losy 35 filmów. Pełne czy puste półki, „Film” 1989, nr 14.
Misiak Anna, Kinematograf kontrolowany. Cenzura filmowa w kraju socjalistycznym i demokratycznym (PRL i USA). Analiza socjologiczna, Universitas, Kraków 2006.
Nie ma tematów tabu. Z Januszem Roszkowskim, przewodniczącym Komitetu ds. Radia i Telewizji rozmawiają Artur Howzan i Jan Rurański, „Przegląd Tygodniowy” 1986, nr 49.
Orłoś Kazimierz, Dzieje człowieka piszącego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2019. Rakowski Mieczysław F., Dzienniki polityczne 1981–1983, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2004.
Rakowski Mieczysław F., Dzienniki polityczne 1984–1986, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2005.
Romek Zbigniew, Kilka uwag o aktach cenzury jako źródle historycznym, „Polska 1944/45–1989. Warsztat badawczy. Studia i materiały” 2004, t. 6, s. 193–201.
Rozpowszechnianie w liczbach, „Mały Rocznik Filmowy 1987”, Redakcja Wydawnictw Filmowych Przedsiębiorstwa Dystrybucji Filmów, Warszawa 1988.
Sowiński Emil, Stan wojenny w filmach Studia Irzykowskiego, https://kinomuzeum.pl/studio-im-k-irzykowskiego/ (dostęp: 10.01.2024).
Szczepański Jan Józef, Dziennik, t. 6: 1990–2001, Wydawnictwo Literackie, Warszawa 2019.
Śmiałowski Piotr, Lenartowicza, Żebrowskiego i Chmielewskiego marzenia o „Wiernej rzece”, „Kino” 2009, nr 1, s. 58–62.
Wasilewski Andrzej, Polski wariant od AK do KC, Oficyna Wydawnicza „BGW”, Warszawa 1992.
Wyżyński Adam, Komentarz do kolaudacji filmu „Przypadek” Krzysztofa Kieślowskiego, „Pleograf. Historyczno-Filmowy Kwartalnik Filmoteki Narodowej” 2021, nr 3, https://pleograf.pl/index.php/komentarz-do-kolaudacji-filmu-przypadek-krzysztofa-kieslowskiego/ (dostęp: 10.01.2024).
Zajiček Edward, Poza ekranem. Polska kinematografia 1896–2005, Stowarzyszenie Filmowców Polskich, Studio Filmowe Montevideo, Warszawa 2009.
Zapowiedzi: „Wielki bieg”, „Ekran” 1987, nr 19.
Zespół TOR, red. Barbara Hollender, Zofia Turowska, Prószyński i S-ka, Warszawa 2000.
Decyzja OUKPiW w Warszawie ws. filmu „Jeszcze czekam”, 17 marca 1988 r., Archiwum prywatne Andrzeja Marka Drążewskiego.
Karta oceny filmu „Stan wewnętrzny” podpisana przez Kazimierza Koźniewskiego, 5 maja 1989 r., AFINA, sygn. A-344, poz. 584-16.
Oświadczenie kierownika produkcji Antoniego Sambora, 20 lipca1987 r., AFINA, sygn. S-31375.
Oświadczenie o wykonaniu zmian podpisane przez Krzysztofa Sowińskiego, 11 li- stopada 1987 r., AFINA, sygn. A-344, poz. 538-2.
Pismo Departamentu Programowego NZK skierowane do Przedsiębiorstwa Dystrybucji Filmów ws. rozpowszechniania filmu „Przypadek”, 20 października 1986 r., Archiwum Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego, sygn. A-344, poz. 290-11.
Pismo Departamentu Programowego NZK skierowane do Zespołu Filmowego „Zodiak”, 30 grudnia 1986 r., AFINA, sygn. A-344, poz. 514-2.
Pismo Departamentu Programowego NZK skierowane do Przedsiębiorstwa Dystrybucji Filmów, 2 kwietnia 1987 r., AFINA, sygn. S-31375.
Pismo Departamentu Programowego NZK skierowane do Przedsiębiorstwa Dystrybucji Filmów, 23 czerwca 1987 r., AFINA, sygn. S-31338.
Pismo Departamentu Programowego NZK skierowane do Przedsiębiorstwa Dystrybucji Filmów ws. rozpowszechniania filmu „Wierna rzeka”, 24 czerwca 1987 r., AFINA, sygn. A-344, poz. 354-16.
Pismo Departamentu Programowego NZK skierowane do Przedsiębiorstwa Dys- trybucji Filmów, 18 sierpnia 1987 r., AFINA, sygn. A-344, poz. 514-4.
Pismo Departamentu Programowego NZK skierowane do Jerzego Bajdora, przewodniczącego Komitetu Kinematografii, 21 września 1987 r., AFINA, sygn. A-344, poz. 310-15.
Pismo Departamentu Programowego NZK skierowane do Przedsiębiorstwa Dystrybucji Filmów ws. zmiany zasięgu rozpowszechniania filmu „Niedzielne igraszki”, 30 grudnia 1987 r., sygn. A-344, poz. 531-3.
Pismo dyrektora Departamentu Programowego Komitetu Kinematografii Jerzego Schönborna skierowane do Studia Filmowego im. Karola Irzykowskiego, 23 lutego 1988 r., AFINA, sygn. S-31387.
Pismo dyrektora Departamentu Programowego Komitetu Kinematografii Jerzego Schönborna do Studia Filmowego im. Karola Irzykowskiego, 19 września 1989 r., AFINA, sygn. S-31387.
Pismo dyrektora Studia Filmowego im. Karola Irzykowskiego Zbigniewa Peplińskiego do przewodniczącego Komitetu Kinematografii Jerzego Bajdora, 19 kwietnia 1988 r., AFINA, sygn. S-31387.
Pismo Jerzego Kawalerowicza, kierownika artystycznego Zespołu Filmowego „Kadr”, skierowane do Departamentu Programowego NZK, 8 lipca 1987 r., AFINA, sygn. A-344, poz. 529-3.
Pismo reżysera Roberta Glińskiego skierowane do dyrekcji Studia Filmowego im. Karola Irzykowskiego, 2 czerwca 1987 r., AFINA, sygn. S-31375.
Pismo Zespołu Programowego Komitetu Kinematografii skierowane do Centrali Dystrybucji Filmów, 9 kwietnia 1988 r., AFINA, sygn. S-31412.
Pismo Zespołu Programowego Komitetu Kinematografii skierowane do Centrali Dystrybucji Filmów ws. rozpowszechniania filmu „Przesłuchanie”, 25 sierpnia 1989 r., AFINA, sygn. A-344, poz. 296-7.
Protokół z posiedzenia Rady Artystyczno-Programowej Studia Filmowego im. Karola Irzykowskiego, 2 marca 1988 r., NAC, zesp. Studio Filmowe im. Karola Irzykowskiego, sygn. 1/4.
Protokół z posiedzenia Rady Artystyczno-Programowej, 19 kwietnia 1988 r., NAC, zesp. Studio Filmowe im. Karola Irzykowskiego, sygn. 1/4.
Protokół z przeglądu OUKPiW filmu „Prom”, 24 lutego 1988 r., AFINA, sygn. S-31412.
Protokół z przeglądu OUKPiW filmu „Chce mi się wyć”, 4 lipca 1989 r., AFINA, sygn. S-312268.
Stenogram z posiedzenia Komisji Kolaudacyjnej Filmów Fabularnych, 23 grudnia 1986 r., AFINA, sygn. A-344, poz. 514.
Stenogram z posiedzenia Komisji Kolaudacyjnej Filmów Fabularnych, 16 marca 1989 r., AFINA, sygn. A-344, poz. 580.
Stenogram z posiedzenia Komisji Kolaudacyjnej Filmów Fabularnych, 5 maja 1989 r., AFINA, sygn. A-344, poz. 584.
Stenogram z posiedzenia Komisji Kolaudacyjnej Filmów Fabularnych, 2 czerwca 1989 r., Archiwum Akt Nowych, zesp. Komitet Kinematografii, sygn. 2/7. Stenogram z posiedzenia Komisji Kolaudacyjnej Filmów Fabularnych, 8 czerwca 1989 r., AFINA, sygn. A-344, poz. 590.
Stenogramy z posiedzenia Komisji Kolaudacyjnej Filmów Fabularnych, 27 czerwca 1989 r., AFINA, sygn. A-344, poz. 593 i 594.
Treliński Mariusz, Uwagi do scenariusza „Szczeniaki” Włodzimierza Boleckiego, AFINA, sygn. S-33493.
Zarządzenie nr 16 Przewodniczącego Komitetu Kinematografii, 16 listopada 1989 r., Archiwum Zakładowe Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, sygn. 2153/360.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Emil Sowiński
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.