Abstrakt
The 1990s in Poland were mainly a period of change caused by system transformation. The consequences of the new system were impoverishment, unemployment and exclusion. In the film context, an important result was that the Main Office for the Control of the Press, Publications and Performances was put into liquidation, thus abolishing official censorship. This difficult time for Poles was reflected in domestic cinematography. One of the most famous documentary films was Witajcie w życiu (Welcome to Life, 1997) by Henryk Dederko, portraying the society of the time intoxicated by the luminous vision of the future offered by the American corporation Amway. The article attempts to reconstruct the production and distribution adventures of Dederko’s film. The aim is to clarify cases concerning the numerous lawsuits brought against the filmmakers by Amway Polska and Network Twenty-One. The work is based on a reception and distribution study as well as a textual analysis. It also employs interviews with the director and producer, mentions in the press and articles, and, importantly, court documents from the Jacek Gwizdała Archive.
Bibliografia
Cross Wilbur, Starzał w dziesiątkę. Amway tajemnica sukcesu Jak jedna trafna decyzja może zmienić życie milionów ludzi, tłum. Wanda Grajkowska, Wydawnictwo Medium, Konstancin-Jeziorna 1996.
DeVos Richard M., Przyjazny kapitalizm. Jak pomagać ludziom, by pomóc sobie, tłum. Józef Marzęcki, Wydawnictwo Medium, Konstancin-Jeziorna 1994. Dondzik Michał, Grzegorz Królikiewicz – ostatni wywiad, Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, Warszawa 2023.
Dondzik Michał, Jajko Krzysztof, Sowiński Emil, Elementarz Wytwórni Filmów Oświatowych, Wytwórnia Filmów Oświatowych, Łódź 2018.
Głowacki Łukasz, Amway oskarża twórców filmu, „Życie” 1998, nr 106, 7 maja 1998, s. 1.
Grejciun Wojciech, „Witajcie w życiu”, czyli historia filmu, który od 15 lat leży na półce, TOKFM.pl, 18.12.2012, https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103085,13067773,witajcie-w-zyciu-czyli-historia-filmu-ktory-od-15-lat-lezy.html (dostęp: 2.07.2024).
Hendrykowski Marek, Marcel Łoziński, Wydawnictwo Więź, Warszawa 2008. Historia polskiego filmu dokumentalnego (1945–2014), red. Małgorzata Hendrykowska, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2015.
Holland Ron, Siła żywego słowa w biznesie. Jak osiągnąć zamożność nie mając kapitału, tłum. Wacław Sadkowski, Wydawnictwo Studio Emka, Warszawa 1994. Jaskulski Paweł, Dodatki filmowe Andrzeja Barańskiego. Rozmowa-rzeka, Wydawnictwo Ha!art, Kraków 2024.
Jazdon Mikołaj, Kino dokumentalne Kazimierza Karabasza, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2009.
Kawczyńska Dominika, Reżyser „Witajcie w życiu”: Amway zafundował mi długą i drogą promocję filmu [ROZMOWA], Wyorcza.pl, 26.03.2014, https://wyborcza.pl/7,75410,15689757,rezyser-witajcie-w-zyciu-amway-zafundowal-mi-dluga-i-droga.html (dostęp: 2.07.2024).
Kieślowski po latach. W zwierciadle opinii i wspomnień, red. Stanisław Zawiśliński, Krystyna Zamysłowska, Stowarzyszenie Filmowe KinoArt, Łódź 2016.
Kletowski Piotr, Marecki Piotr, Królikiewicz. Pracuję dla przyszłości, Korporacja Ha!art, Kraków 2011.
Lakein Alan, Być panem swego czasu i swego życia, tłum. Jerzy Woliński, Wydawnictwo Ethos, Warszawa 1994.
Lubelski Tadusz, Współczesny polski film dokumentalny, https://culture.pl/pl/artykul/wspolczesny-polski-film-dokumentalny (dostęp: 2.07.2024).
Malatyńska Maria, Jak po mydle... rzecz o przygodzie Henryka Dederki, „Kino” 1998, nr 1.
Marecki Piotr, Barański. Przewodnik „Krytyki Politycznej” [wywiad-rzeka], Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2009.
Maxwell John C., Być liderem, czyli Jak przewodzić innymi, tłum. Marek Czekański, Wydawnictwo Medium, Konstancin-Jeziorna 1983.
Mikołajewicz Zbigniew, Ekonomiczne i społeczne skutki procesu transformacji w Polsce, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia” 2003, nr 37, s. 361–373.
Pawłowski Roman, Dederko. Nie będziesz miał innych aplajnów przede mną, Duży Format, 30.10.2009, https://wyborcza.pl/duzyformat/7,127290,7197377,dederko-nie-bedziesz-mial-innych-aplajnow-przede-mna.html (dostęp: 2.07.2024).
Pawłowski Roman, Witajcie na ekranie!, Wyborcza.pl, 11.10.2009, https://wyborcza. pl/7,75410,7133937,witajcie-na-ekranie.html, dostęp: 2 lipca 2024.
Recenzja Janusza Odziemkowskiego, Warszawa 21 sierpnia 1997 roku, Archiwum Jacka Gwizdały.
Rozmowa Michała Dondzika z Henrykiem Dederką, https://www.youtube.com/watchv=carLw8wHEIU&t=1272s&ab_channel=MuzeumKinematografii (dostęp: 2.07.2024).
Rozmowa Michała Dondzika z Jackiem Gwizdałą, YouTube, Rozmowa z Jackiem Gwizdałą / Witajcie w życiu, https://www.youtube.com/watch?v=KPqkixxYOSU&t=1886s (dostęp: 2.07.2024).
Scenariusz filmu dokumentalnego Czternaście Mięśni H. Dederki, Archiwum Jacka Gwizdały.
Sobczak Krzysztof, Dwanaście lat sądy zajmują się filmem o Amwayu, Prawo.pl, 10.06.2009, https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/dwanascie-lat-sady-zajmuja-sie-filmem-o-amwayu,29176.html (dostęp: 2.07.2024).
Sobieszek Bogdan, Wystarczy mieć, „Dziennik Łódzki” 1997, 13–14 września. Sobolewski Tadeusz, Bogdan Dziworski, Narodowy Instytut Audiowizualny, Warszawa 2016.
Staszczyszyn Bartosz, Ja, czyli świat – polski dokument socjologiczny, https://culture.pl/pl/artykul/ja-czyli-swiat-polski-dokument-socjologiczny (dostęp: 5.05.2022).
Umowa między Telewizją Polską a Contra Studio, 21 marca 1997 roku, Archiwum Jacka Gwizdały.
Witajcie w życiu – scenopis, „Gazeta Wyborcza” 1998, nr 101.
Witajcie w życiu AMWAY [część 1], YouTube, https://www.youtube.com/watch?v=Xhd9byZgS7Q&t=194s (dostęp: 2.07.2024).
Wyrok Sądu Najwyższego z 26 października 2006 roku, sygn. akt. I CSK 166/06, Archiwum Jacka Gwizdały.
Wywiad Anny Krakowiak z Henrykiem Dederką, 13 kwietnia 2022 roku, archiwum prywatne Anny Krakowiak.
Wywiad Anny Krakowiak z Henrykiem Dederką, 23 kwietnia 2022 roku, archiwum prywatne Anny Krakowiak.
Wywiad Anny Krakowiak z Henrykiem Dederką, 27 marca 2022 roku, archiwum prywatne Anny Krakowiak.
Wywiad Anny Krakowiak z Henrykiem Dederką, 9 maja 2022 roku, archiwum prywatne Anny Krakowiak.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Anna Krakowiak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.