Symulacja kapitalistycznej gospodarki-świata: Europa Universalis IV
Okładka czasopisma Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication, tom 38, nr 47, rok 2025, tytuł Faces of Visual History
PDF

Słowa kluczowe

Europa Universalis IV
capitalism
colonialism
world-systems analysis

Jak cytować

Sitek, W. (2025). Symulacja kapitalistycznej gospodarki-świata: Europa Universalis IV. Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication, 38(47), 221–237. https://doi.org/10.14746/i.2025.38.47.13

Abstrakt

Grand strategy wargames and 4X productions are often viewed as educational tools that develop logical thinking skills. In reality, however, they undermine the user’s critical thinking. They pursue contemporary political agendas under the guise of historical education. Grand strategy wargames promote narratives that benefit big capital, while their “historicity” reinforces current economic activities. An analysis of Europa Universalis IV, using the theoretical framework proposed by Immanuel Wallerstein, reveals how the development of capitalism is naturalized, social inequalities are normalized and violence is legitimized. Underneath the narrative of four centuries of history, the creators from the Paradox Development Studio are hiding the interests of the contemporary beneficiaries of capitalism.

https://doi.org/10.14746/i.2025.38.47.13
PDF

Bibliografia

Abu-Lughod Janet L., Europa na peryferiach. Średniowieczny system-świat w latach 1250–1350, tłum. Arkadiusz Bugaj, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2012.

Berger John, Sposoby widzenia. Na podstawie cyklu programów telewizyjnych BBC Johna Bergera, tłum. Mariusz Bryl, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 1997.

Carpenter Marc J., Replaying Colonialism, „American Indian Quarterly” 2021, nr 45(1), s. 33–55. DOI: https://doi.org/10.1353/aiq.2021.a776046

Devereaux Bret, Teaching Paradox, Europa Universalis IV, https://acoup.blog/2021/04/30/collections-teaching-paradox-europa-univeralis-iv-part-i-state-of-play/ (dostęp: 5.09.2024).

Fanon Frantz, Czarna skóra, białe maski, tłum. Urszula Kropiwiec, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2020.

Fanon Frantz, Wyklęty lud ziemi, tłum. Hanna Tygielska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1985.

Fields Gary, Pod chodnikiem jest Palestyna, tłum. Łukasz Moll, https://therabbleandthecommon.blogspot.com/2021/05/under-pavement-palestine-pod-chodnikiem.html (dostęp: 2.09.2024).

Frank Andre G., ReOrientacja historii światowej i teorii społecznej, https://web.archive.org/web/20050407102810/http://www.uni.wroc.pl/~turowski/frank-reorient.htm (dostęp: 7.09.2024).

Frank Andre G., Rozwój niedorozwoju, tłum. Henryk Szlajfer, [w:] Ameryka Łacińska. Dyskusja o rozwoju, red. Ryszard Stemplowski, Czytelnik, Warszawa 1987, s. 87–106.

Jacobs Rachel, Playing, Learning, Flirting. Printed Board Games from 18th-Century France, https://d24hfjv1ew3jdw.cloudfront.net/wp-content/uploads/2017/12/06144400/Boardgames-PDF.pdf (dostęp: 7.09.2024).

Kagarlicki Borys, Imperium peryferii. Rosja i system światowy, tłum. Łukasz Leonkiewicz, Beata Szulęcka, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2012.

Kagarlicki Borys, Od imperium do imperializmu. Państwo i narodziny cywilizacji burżuazyjnej, tłum. Jacek C. Kamiński, Wydawnictwo Glowbook, Sieradz 2022.

Krupecka Iwona, Kartezjusz i Kanibale. Z historii jednej idei, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2021.

Loban Rhett, Europa Universalis IV and Deep Learning. Historical Accuracy, Counterfactuals and Historical Themes, „Loading… The Journal of the Canadian Game Studies Association” 2021, nr 14(24), s. 26–47. DOI: https://doi.org/10.7202/1084837ar

Loban Rhett, „I never asked for it, but I got it and now I feel that my knowledge about history is even greater!”: Play, Encounter and Research in Europa Universalis IV, „Journal of Games Criticism” 2022, nr 5(1), s. 1–30.

Mann Michael, ‘Torchbearers Upon the Path of Progress’. Britain’s Ideology of a ‘Moral and Material Progress’ in India, [w:] Colonialism as Civilizing Mission, red. Harald Fischer-Tiné, Michael Mann, Wimbledon Publishing Company, London 2004, s. 1–26.

Pobłocki Kacper, Becoming-state. The Bio-cultural Imperialism of Sid Meierís Civilization, „Focaal – European Journal of Anthropology” 2002, nr 39, s. 163–177.

Scott James C., Seeing Like a State. How Certain Schemes to Improve the Human Condition Have Failed, Yale University Press, New Haven–London 2020. DOI: https://doi.org/10.12987/9780300252989

Sowa Jan, Fantomowe ciało króla, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków 2011.

Starnawski Marcin, Wielgosz Przemysław, Kapitalizm nad przepaścią, społeczeństwa wobec wyboru, [w:] Immanuel Wallerstein, Analiza systemów-światów, tłum. Katarzyna Gawlicz i Marcin Starnawski, Dialog, Warszawa 2007, s. I–XXXIV.

Wallerstein Immanuel, Analiza systemów-światów, tłum. Katarzyna Gawlicz i Marcin Starnawski, Dialog, Warszawa 2007.

Wallerstein Immanuel, Europejski uniwersalizm. Retoryka władzy, tłum. Adam Ostolski, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2007.

Wallerstein Immanuel, Nowoczesny system-świat, tłum. Adam Ostolski, [w:] Współczesne teorie socjologiczne 2, red. Aleksandra Jasińska-Kania et al., Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2006, s. 747–753.

Wielgosz Przemysław, Cztery i pół oblicza kapitalizmu. Czytanie Giovanniego Arrighiego, [w:] Giovanni Arrighi, Długi wiek XX. Pieniądze, władza i geneza naszych czasów, tłum. Paweł Szadkowski, Wydawnictwo GlowBook, Sieradz 2024, s. IX–XX.

Wielgosz Przemysław, Gra w rasy. Jak kapitalizm dzieli, by rządzić, Karakter, Kraków 2021.

Wolfe Patrick, Settler Colonialism and the Elimination of the Native, „Journal of Genocide Research” 2006, nr 8(4), s. 387–409. DOI: https://doi.org/10.1080/14623520601056240

Zuboff Shoshana, Wiek kapitalizmu inwigilacji. Walka o przyszłość ludzkości na nowej granicy władzy, tłum. Alicja Unterschuetz, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2020.