Nr 35 (2024)
O granicach w sztuce i historii sztuki

Problem granic w historii sztuki, zarówno dawnej jak i współczesnej, powraca w różnych odsłonach i znaczeniach. Granica jako linia podziału, strukturyzująca geografię polityczną, narodową czy regionalną, stanowi częstokroć przedmiot konfliktu, który przekłada się tak na praktyki artystyczne, jak i dyskursy próbujące usystematyzować i zakwalifikować sztukę powstającą na danym obszarze, wpływając tym samym na geografię artystyczną. Sztuka stanowi często próbę odpowiedzi lub sproblematyzowania granicy na gruncie różnic kulturowych, ekonomicznych, rasowych, itd. Tego dotyczy między innymi niedawno otwarta w Muzeum Narodowym w Poznaniu wystawa pt. O dzieleniu. Sztuka na granicy, której kuratorkami są Marta Smolińska i Burcu Dogramaci, czy liczne projekty artystyczne i wystawiennicze dotyczące np. granic amerykańsko-meksykańskiej lub izraelsko-palestyńskiej. Do przemyślenia problemu granicy i tożsamości w sztuce, zmusza nas również tocząca się wojna w Ukrainie.

Granicę można jednak potraktować również bardziej abstrakcyjnie, jako linię wyznaczającą struktury i systemy praktyk i dyskursów, które zmierzają do określenia tożsamości, do klasyfikacji i hierarchizacji. Granice tego typu były jedną z domen szeroko pojętej nowoczesności (modernizmu), co jednak zostało stopniowo kwestionowane przez myśl postmodernistyczną (poststrukturalistyczną) czy studia post- i dekolonialne, na rzecz dowartościowania porowatości i płynności wyznaczanych wcześniej podziałów, a co za tym idzie tożsamości i związanych z nimi systemami znaczeń. O nierozstrzygalności granicy – a szerzej – ustanowionej relacji pomiędzy hierarchicznie ustalonym centrum a marginesem – jako o parergonie już dawno temu pisał Jacques Derrida, a teoretycy tacy Gilles Deleuze wprowadzali konstrukcje pojęciowe, które granice jako linie podziału całkowicie unieważniały. Przewartościowania te klarownie wskazały na niemożliwość podtrzymania myślenia o granicy jako o nieprzepuszczalnej linii – fizycznej i pojęciowej – demonstrując konieczność pomyślenia ich w kategoriach pola różnicy, przenikania się, hybrydyzacji, strefy tak konfliktogennej, jak i niezwykle produktywnej i kreatywnej.  

Pełny numer
PDF

SPIS TREŚCI

Dorota Łuczak
Spis treści
PDF

NOTA REDAKCYJNA

Filip Lipiński, Dorota Łuczak
5-7
Nota redakcyjna
https://doi.org/10.14746/aq.2024.35.0
PDF (English)

Biogramy

Filip Lipiński
287-294
Biographical Notes
PDF (English)