Abstrakt
Celem artykułu jest zarysowanie podstawowych zagadnień prawnej problematyki autorstwa filmowego. Dla badaczy procesu produkcji filmowej niezwykle ważna jest analiza statusu i zakresu możliwości jego uczestników oraz ich pozycja w hierarchii – jednym z podstawowych źródeł przywilejów jest z kolei fakt zostania uznanym przez prawo za autora produkowanego utworu. Artykuł tłumaczy, jakie korzyści niesie ze sobą taka sytuacja, przede wszystkim jednak opisuje prawne mechanizmy przyznawania statusu „autora”. Zarysowane zostały regulacje powstałe na gruncie dwóch radykalnie odmiennych od siebie systemów – europejskiego droit d`auteur oraz amerykańskiego copyright. Pierwszy z nich w centrum stawia twórców, drugi skupia się na zapewnieniu pewności obrotu gospodarczego, przez co faktyczni autorzy zepchnięci zostają na margines (za autora uznane być może nawet studio filmowe). Artykuł zwraca uwagę na fakt, iż – zwłaszcza w przypadku copyright - rzeczywista (określana przez prawo) sytuacja twórcy może znacznie odbiegać od charakteru jego zaangażowania w powstawanie filmu. Analiza przepisów i zasad prawa jest kluczowa dla zrozumienia strukturalnych uwarunkowań działalności przemysłów filmowych i należy poświęcać jej nie mniej uwagi niż czynnikom natury społecznej, politycznej i ekonomicznej.Bibliografia
D. Hesmondhalgh, Media industry studies, media production studies, w: Media and Society, ed. J. Curran, Bloomsbury Academic, London–New York 2010, s. 4.
M. Stahl, Privilege and Distinction in Production Worlds: Copyright, Collective Bargaining, and Working Conditions in Media Making, w: Production Studies: Cultural Studies of Media Industries, eds. V. Mayer, M.J. Banks, J.T. Caldwell, Routledge, New York 2009, s. 54.
P. Goldstein, Copyright Highway, Hill and Wang, New York 1994, s. 168.
A. Wojciechowska, Autorskie prawa osobiste twórców dzieła audiowizualnego, UJ, Kraków 1999, s. 20–23.
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 1994 r. Nr 24 poz. 83 z późn. zm.).
E. Traple, Autorskie prawa majątkowe, w: System prawa prywatnego, t. 13: System prawa prywatnego. Prawo autorskie, red. J. Barta, Wydawnictwo C.H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2003, s. 121.
A. Wojciechowska, Uwagi o pierwotnym podmiocie praw autorskich do filmu, w: Spory o własność intelektualną. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorom Januszowi Barcie i Ryszardowi Markiewiczowi, red. A. Matlak i S. Stanisławska-Kloc, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2013, s. 14-53.
M. Salokannel, Film Authorship and the Audio-visual Environment, w: Of Authors and Origins, eds. B. Sherman i A. Strowel, Clarendon Press, Oxford 1994, s. 57–58.
L. Zemer, The Idea of Authorship in Copyright, Ashgate, Aldershot 2007, s. 74.
J. Stillinger, Multiple Authorship and the Myth of Solitary Genius, Oxford University Press, New York 1991, s. 68.
R.J. Coombe, Cultural Life of Intellectual Properties, Duke University Press, Durham, London 1998, s. 211.
P. Kamina, Film Copyright in the European Union, Cambridge University Press, Cambridge 2004, s. 156.
J. Barta, R. Markiewicz, Przedmiot prawa autorskiego, w: Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. J. Barta, R. Markiewicz, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2003, s. 59.
E.I. Obergfell, No need for harmonizing f lm copyright in Europe?, „The European Legal Forum” 2003, wyd. 4, s. 199.
M. Salokannel, Cinema in Search of its Authors, w: Film and Authorship, ed. V.W. Wexman, New Jersey 2003, s. 163.
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 290.
Art. L.113–7, Kodeks Własności Intelektualnej z 1 lipca 1992 r. [online], http://www.wipo.int/wipolex/en/details.jsp?id=5563 [dostęp: 10 września 2013].
Art. 87, Ustawa z 12 marca 1996 r. [online], http://www.wipo.int/wipolex/en/details.jsp?id=1358 [dostęp: 10 września 2013].
Ustawa o prawie autorskim i prawach po-krewnych z 16 lipca 1988 r. (szczególnie art. 7 i 8) [online], http://www.wipo.int/wipolex/en/details.jsp?id=1034 [dostęp: 10 września 2013].
J.T. Caldwell, Production Culture: Industrial Reflexivity and Critical Practice in Film and Television, Duke University Press Books, Durham 2008, s. 198.
A.M. Niżankowska, Prawo do integralności utworu, Wolters Kluwer Polska, Warszawa–Kraków 2007, s. 82.
A. Wojciechowska, Barwienie czarno¬-białych filmów w świetle prawa autorskiego, „Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej” 1992, z. 58, s. 55.
M. Adamczak, Globalne Hollywood, filmowa Europa i polskie kino po 1989 roku, Wydawnictwo słowo/ obraz terytoria, Gdańsk 2010, s. 29.
Paul Smith v. Edward L. Montoro and Film Ventures International Inc, 648 F.2d 602 (9th Cir. 1981).
T. Caldwell, Screen studies and industrial „the authorizing”, „Screen” 2009, vol. 50, Issue, s. 179.
Licencja
Copyright
© 2013 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
OPEN ACCESS