Słowa kluczowe
modele kultury
perspektywa narodowa
perspektywa interkulturowa
perspektywa transkulturowa
analiza podręczników do nauki języków obcych
Jak cytować
Abstrakt
The article describes the glottodidactic aspects of the relationship between language and culture in English textbooks published in Poland from the end of the 18th century to the middle of the 20th century and supplements knowledge about the local history of teaching English as a foreign language. The specific aim of the article is to illustrate changes in the way cultural issues are presented in English language teaching depending on the historical period. To achieve this objective, a qualitative analysis of the cultural content present in historical English textbooks was conducted. Its results were contrasted with three models of cultural education: national, intercultural and transcultural. The content analysis took into account textbooks passages referring to high and low culture in direct (texts and illustrations) and indirect ways (e.g. in grammar exercises). The analyses showed that the way cultural content is presented is derived from the teaching method used in the textbook, the needs of the learners, the institutional-ideological entanglements of language education and the changing state of theoretical knowledge on the role of culture in the glottodidactic process. The article demonstrates that the ability to shape knowledge about other nations, their cultures and representatives in the glottodidactic process was already being conducted in the past.
Bibliografia
Burzyńska-Kamieniecka A. B. (2002), Jakże rad bym się nauczył polskiej mowy… O glottodydaktycznych aspektach relacji „język a kultura” w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Cieśla M. (1974), Dzieje nauki języków obcych w zarysie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Crozet C., Liddicoat A. J. (2000), Teaching culture as an integrated part of language: Implications for the aims, approaches and pedagogies of language teaching, (w:) Liddicoat A. J., Crozet C. (red.), Teaching Languages, Teaching Cultures. Melbourne: Language Australia, s. 1–22. DOI: https://doi.org/10.1075/aralss.14.01cro
Dyboski R. (1931), Język angielski jako język światowy. „Neofilolog”, nr 2, s. 57–62.
Gębal P. (2019), Dydaktyka języków obcych. Wprowadzenie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Harbig A. M. (2010), O konieczności badań nad historią nauczania języków obcych. „Neofilolog”, nr 34, s. 67–78. DOI: https://doi.org/10.14746/n.2010.34.7
Hinkel E. (red.) (1999), Culture in Second Language Teaching and Learning. Cambridge: Cambridge University Press.
Howatt A. P. R., Smith R. (2014), The History of Teaching English as a Foreign Language, from a British and European Perspective. „Language & History”, nr 57, s.75–95, DOI: https://doi.org/10.1179/1759753614Z.00000000028
Iwan K. (1972), Nauczanie języków obcych nowożytnych w Polce w latach 1919–1939. Koncepcje organizacyjno-programowe. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.
Klippel F. (2018), Comparing Cultural Content in English-Language Textbooks for Germans in the Eighteenth and Nineteenth Centuries, (w:) McLelland N., Smith R. (red.), The History of Language Learning and Teaching III: Across Cultures. Cambridge: Legenda, s. 1–21. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv16kkz1j.4
Komorowska H. (2013), Nauczanie języków obcych wczoraj, dziś i jutro. Wykład dostępny online: https://www.youtube.com/watch?v=hBVq5j9h03.09.2022]KjQ [DW 03.09.2022].
Komorowska H. (2017), Kształcenie językowe w Polsce. 60 lat czasopisma „Języki Obce w Szkole”. Warszawa: Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji.
Kotlarska I. (2019), Materiały do nauki języka angielskiego wydawane od końca XVIII do połowy XX wieku jako źródła badań polsko-angielskich kontaktów językowych. Prolegomena badawcze. „Socjolingwistyka”, nr 33, s. 167–180. DOI: https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.33.10
Krajka J., Mackiewicz M., Wilczyńska W. (2019), Komunikacja interkulturowa. Wprowadzenie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Kramsch C. (1993), Context and culture in language education. Oxford: Oxford University Press.
Miodunka W. (red.) (2009), Kultura w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Kraków: Universitas.
Nocoń J. (2009), Podręcznik szkolny w dyskursie dydaktycznym – tradycja i zmiana. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Nawracka M. (2020), Nauczanie języka polskiego jako obcego w perspektywie refleksyjnej i kulturowej. Kraków-Gliwice: Księgarnia Akademicka. DOI: https://doi.org/10.12797/9788381382984
Moran P. R. (2001), Teaching Culture. Perspectives in Practice. Boston: Heinle & Heinle.
Podhajecka M. (2013), “English Self-Taught”: Self-Study Guides for Polish Learners of English (1860–1945), (w:) Piechurska-Kuciel E., Szymańska-Czaplak E. (red.), Language in Cognition and Affect. Heidelberg: Springer Berlin, s. 315–343. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-642-35305-5_18
Podhajecka M. (2018), A history of Polish-English / English-Polish bilingual lexicography (1788−1947). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Przyklenk J. (2016), Kim jest mężczyzna w polskim nauczaniu języka angielskiego jako obcego?, (w:) Mariak L., Rychter J. (red.), Współczesny i dawny obraz mężczyzny w języku. Szczecin: volumina.pl Daniel Krzanowski, s. 187–195.
Przyklenk J. (2018), Teksty i ko(n)teksty nauki języków obcych w międzywojniu a kształcenie polonistyczne, (w:) Tambor J. (red.), Polonistyka na początku XXI wieku. Diagnozy. Koncepcje. Perspektywy, t. 5, Achtelik A., Graboń K. (red.), W kręgu (glotto)dydaktyki. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 128–142.
Rypel A. (2012), Ideologiczny wymiar dyskursu edukacyjnego na przykładzie podręczników języka polskiego z lat 1918-2010. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Risager K. (2007), Language and culture pedagogy. From a national to a transnational paradigm. Clevendon: Multilingual Matters. DOI: https://doi.org/10.21832/9781853599613
Schramm E. (2008), Dzieje nauki języka angielskiego i innych języków nowożytnych w Polsce w okresie zaborów (od schyłku I do narodzin II Rzeczpospolitej). Warszawa: Fraszka Edukacyjna.
Siwicka Z. (1933), Wychowanie obywatelsko-państwowe na tle języka angielskiego w szkole średniej. „Neofilolog”, nr 1, s. 31–39.
Smith R. (2016), Building ‘Applied Linguistic Historiography’: Rationale, Scope, and Methods. „Applied Linguistics”, nr 37/1, s. 71–87. DOI: https://doi.org/10.1093/applin/amv056
Stempelski S., Tomalin B. (1993), Cultural Awareness. Oxford, New York: Oxford University Press.
Zarzycka G. (2000), Etnocentryzm, polonocentryzm, wielokulturowość, wielogłosowość... - opis orientacji obecnych w nauczaniu języków obcych, (w:) Mazur J. (red.), Polonistyka w świecie. Nauczanie języka i kultury polskiej studentów zaawansowanych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 69–81.
https://www.youtube.com/watch?v=hBVq5j9h03.09.2022]KjQ [DW 03.09.2022]
AF I – A. F.(ca 1945), Nauka angielskiego. Część I w 20-tu lekcjach. Edinburgh: Polish Fortnighly Digest.
AF II – A. F.(ca 1945), Nauka angielskiego. Część II w 30-tu lekcjach. Edinburgh: Polish Fortnighly Digest.
JA – Antonowicz J. (1788), Grammatyka dla Polaków chcących się uczyć angielskiego języka. Warszawa: Drukarnia Nadworna Jego Królewskiej Mości i Komisji Edukacji Narodowej.
MC – Ciemniewska M. B. (1860), Nowy i łatwy sposób nauczenia się w krótkim czasie po angielsku bez nauczyciela. Warszawa: Drukarnia Jana Psurskiego.
IE – Epstein I. (1946), Kurs języka angielskiego. Rzym: Wydział Oświaty 2 Korpusu.
TG – Grzebieniowski T. (1946), Podręcznik języka angielskiego na I rok nauczania. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
TGKJ – Grzebieniowski T., Jastroch K. (1934), Great and Greater Britain: scenes and stories. Podręcznik języka angielskiego dla 3. klasy gimnazjalnej. Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych.
KJ I – Jastroch K. (1934), The first year of English. Podręcznik języka angielskiego na I rok nauczania. Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych.
KJ II – Jastroch K. (1938), Life and work in England: podręcznik języka angielskiego dla drugiej klasy gimnazjalnej. Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych.
Kn – Knapczyk J. (1923), Początki języka angielskiego dla szkół powszechnych i średnich. Część pierwsza. Lwów–Warszawa: Książnica Polska.
FK – Kuszel F. (1857), Rozmowy podręczne dla Podróżujących do Londynu Polaków nieumiejących zupełnie Języka Angielskiego. Warszawa.
MM – Maryański M. (1906), Jedyny w swoim rodzaju przewodnik polsko-angielski i słownik polsko-angielski dla wychodźców polskich i przybyszów do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej i Kanady, ułatwić mający stawianie kroków pierwszych w kraju obcym i naukę języka angielskiego, z podaniem wymowy i brzmienia każdego wyrazu angielskiego według metody fonetycznej, z dołączeniem niektórych uwag, rad i wskazówek. Chicago: nakładem autora.
Re – Reussner P. (1920), Samouczek polsko-angielski. Najlepsza metoda do nauczenia się czytać, pisać i rozmawiać po angielsku w 24-ch lekcyach bez nauczyciela […]. Warszawa: Wyd. 23 powiększone, nakładem autora.
Pr – Program nauki w gimnazjach państwowych z polskim językiem nauczania (tymczasowy), (1934). Lwów: Drukarnia J. Żydaczewskiego.
KSz – Szyrma K.L. (1828), Xiązka wypisów angielskich z słownikiem ułożone przez K.L.S dla użytku młodzieży instytutu politechnicznego. Warszawa: Drukarnia Gałęzowskiego.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Irmina Kotlarska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Przedstawiany utwór (artykuł) upubliczniany jest na podstawie umowy z autorem i na licencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Użytkownicy mają obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych,
- utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).