Słowa kluczowe
cruentation
ordeal of the bier
bahrprobe
historia prawa Hawajów
okres wczesnonowożytny
Morawy
sąd
kary
prawo zwyczajowe
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 220
Liczba pobrań: 131
Abstrakt
W artykule przedstawiono metodę dowodową w procesach o morderstwo znaną jako Bahrprobe, czyli proces przez ukrzyżowanie. Metoda ta była stosowana, gdy sprawca zbrodni był nieznany. Choć sklasyfikowana jako jeden z rodzajów męki i kojarzona przede wszystkim ze średniowieczem, była z powodzeniem stosowana również w okresie wczesnonowożytnym. W artykule zrekonstruowano procedurę procesu przez pochówek we wczesnej epoce nowożytnej na podstawie zapisów sądowych i kronikarskich. Wczesnonowożytni praktycy w dużej mierze uważali Bahrprobe za relikt prawny. Jednak pomimo częstej krytyki tej praktyki przetrwała ona w tradycji i była stosowana jeszcze w XVIII wieku. Miało to miejsce w przypadkach, gdy sprawca przestępstwa był nieznany lub gdy istniało wielu podejrzanych oskarżonych o popełnienie przestępstwa.
Bibliografia
Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Akta majątku Hochbergów z Książa, ref. VII 2322, Gerichts – Protocollum 1606-1668.
Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Oddział w Bolesławcu, Akta miasta Lubania, ref. 2280, Nachtrag und Berichten aus der Wiesnerisches Chronik 1000–1804.
Biblioteka Narodowa w Warszawie, Oddział Rękopisów, ref. 7234, Annales ex libro cujusdam Lutherani Manuscripto, qui et in Collegio Schwidnicensi asservat excerpta a Tobia Kliman socio Procuratonis ao. 1683.
Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, Oddział Rękopisów, ref. IV F 118, Breßlische Cronika 965–1601.
Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, Oddział Rękopisów, ref. IV Q 141, E. Fiebig, Extract der Antiquiteten dieser Stadt Sagan (bis zum Jahr 1615).
Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, Oddział Rękopisów, ref. R 3049, Auszug aus der Chronik der Kreisstadt Reichenbach von August Sadebeck.
Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz Berlin, HA, Rep. 135, Nr. 1449, Chronik der Stadt Frankenstein und des Herzogtums Münsterberg 1720–1821.
Österreichisches Staatsarchiv, Abteilung Haus, Hof und Staatsarchiv in Wien, ref. HHStA SB Auersperg XXVII-37, Annales Francostenensis oder Francksteinische Jahreszeitungen [Geschichte der Stadt Frankenstein in Schlesien von 1000 bis 1654].
Stadtbibliothek Bautzen, ref. 2’29, Budissinische Chronica.
Státní okresní archiv Náchod, Archiv města Náchod, ref. 449a, Smolná kniha města Náchod z let 1513–1598.
Státní okresní archiv Olomouc, Archiv města Olomouc, ref. 5702, Kronika města Olomouc Hannse Kranicha z let 1521 až 1589.
Müller P., Dissertatio de Jureferetri sive Cruentationis vom Baar Rechte, Jena 1688.
Siebenkees J.Ch., Materialien zur Nürnbergischen Geschichte, Nürnberg 1792.
Webster J., The Displaying of Supposed Witchcraft, London 1677.
Akopian A.G., Le cadavre accusateur dans le procès du XIIIe au XVIIIe siècle en Occident: de la preuve révélée à la preuve raisonnée, “Droit et Cultures” 2022, issue 82, vol. 2, pp. 1–28. DOI: https://doi.org/10.4000/droitcultures.7297
Altrichter A., Das Gottesurteil im altmährischen Rechtsbrauch, “Mährisches Tagblatt” 27 August 1939, p. 10.
Anger S., Die Bahrprobe in Sagen und Rechtsbrauch, “Die Heimat. Zeitschrift für Natur und Landeskunde von Schleswig-Holstein und Hamburg” 1967, vol. 74, no. 1, 1967, pp. 12–13.
Baechtold J., Über die Anwendung der Bahrprobe in der Schweiz, “Romanische Forschungen” 1893, vol. 5: Festschrift Konrad Hofmann zum 70. Geburtstag, pp. 221–233.
Bergmann A., Das Bahrrecht in der Oberlausitz, “Gebirgsfreund. Illustrierte Zeitschrift für Topographie, Geschichte und Touristik des Riesen- und Isergebirges, des Jeschken- und Lausitzter Gebirges, Nordböhmens und des Spreewaldes” 15 September 1898, vol. 10, no. 18, p. 208.
Biegeleisen H., Lecznictwo ludu polskiego, Kraków 1929.
Boureau A., La preuve par le cadavre qui saigne au XIIIe s., entre expérience commune et savoir scolastique, “Micrologus. Natura, scienze e società medievali” 1999, vol. 7: Il cadavere, pp. 247–281.
Brittain R.P., Cruentation in legal medicine and literature, “Medical History” 1965, vol. 9, issue 1, pp. 82–88. DOI: https://doi.org/10.1017/S0025727300030179
Ceglia F.P. de, Saving the Phenomenon: Why Corpses Bled in the Presence of their Murderer in Early Modern Science [in:] F.P. de Ceglia (ed.), The Body of Evidence Corpses and Proofs in Early Modern European Medicine, Leiden–Boston 2020, pp. 23–52. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004284821_003
Dinzelbacher P., Das fremde Mittelalter. Gottesurteil und Tierprozess, Darmstadt 2020.
Drechsler P., Die Seele nach dem Tode in der Anschauung des Volkes, “Mitteilungen der Schlesischen Gesellschaft für Volkskunde” 1908, vol. 10, issue 19, pp. 1–29.
d’Elvert Ch., Geschichte und Beschreibung der (königlichen Kreis) und Bergstadt Iglau in Mähren, Brünn 1850.
Fehr H., Das Bahrrecht, insbesondere in der Schweiz, “Deutsches Jahrbuch für Volkskunde” 1960, vol. 6, pp. 85–90.
Hüttel S., Chronik der Stadt Trautenau 1484–1601, Prague 1881.
Ingram M., Bodies That Speak: Early Modern European Gender Distinctions in Bleeding Corpses and Demoniacs (unpublished masterthesis) University of Oregon, 2017.
Kitowski P., Obdukcja jako środek dowodowy w mniejszych miastach pruskich w XVIII w. na przykładzie województwa pomorskiego [in:] P. Klint, D. Wojtucki (eds.), Przestępczość kryminalna w Europie Środkowej i Wschodniej w XVI–XVIII w., Łódź–Wrocław 2017, pp. 137–150.
Kitowski P., Przysięga dowodowa w polskim prawie miejskim i ziemskim w XVII–XVIII wieku. Model normatywny oraz praktyka sądowa na przykładzie wybranych mniejszych miast województwa pomorskiego i malborskiego, a także sądu grodzkiego w Kiszporku [in:] M. Głuszak, D. Wiśniewska-Jóźwiak (eds.), Nil nisi veritas. Księga dedykowana Profesorowi Jackowi Matuszewskiemu, Łódź 2016, pp. 315–330. DOI: https://doi.org/10.18778/8088-187-7.21
Klapper J., Schlesische Sagen älterer Zeit, “Mitteilungen der Schlesischen Gesellschaft für Volkskunde” 1938, vol. 37, pp. 1–61.
Koranyi K., Czy tortury są dalszym ciągiem sądów bożych?, “Lud” 1926, vol. 25, pp. 96–97.
Koredczuk J., Ordynacja kryminalna Józefa I z 1707 roku. Z dziejów procesu karnego na Śląsku w pierwszej połowie XVIII wieku, Wrocław 1999.
Koschel F., Aus dem Rechtsbrauch des Mittelalters. Nach den Gerichtsakten: Schäfermord zu Ochelhermsdorf 1604, “Welt und Heimat. Beilage zum Grünberger Wochenblatt” 18 December 1932, no. 50.
Kost P., Die Bahrprobe von Ettiswil anno 1503: ein berühmtes Gottesurteil, “Heimatkunde Wiggertal” 2006, vol. 63, pp. 78–87.
Kowalski P., Leksykon – znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa 1998.
Kreuz P., Čarodějnické procesy a právo [in:] J. Francek, Čarodějnické příběhy, Praha–Litomyšl 2005, pp. 5–30.
Lehmann K., Das Bahrgericht [in:] O. Brenner, K. von Maurer (eds.), Germanistische Abhandlungen zum LXX. Geburtstag Konrad von Maurers, Göttingen 1893, pp. 22–45.
Löwenthal M.L. von, Chronik der königlichen Stadt Iglau (1402–1607), ed. Ch. d’Elvert, Brünn 1861.
Meili H., Der Baum in Geschichte und Volksbrauch, “Appenzeller Kalender” 1954, vol. 233.
Merz W., Die Bahrprobe in Aarau im Jahre 1648, “Schweizerische Zeitschrift für Strafrecht” 1897, vol. 10, pp. 95–97. DOI: https://doi.org/10.7146/ntfps.v20i1-4.147920
Mikołajczyk M., Proces kryminalny w miastach Małopolski XVI–XVIII wieku, Katowice 2013.
Nowotarski M. (ed.), Encyklopedja Kościelna podług teologicznej encyklopedji Wetzera i Weltego z licznemi jej dopełnieniami, vol. 2, Warszawa 1873.
Ogris W., Bahrprobe [in:] A. Erler, E. Kaufmann (eds.), Handwörterbuch zur deutschen Rechtsgeschichte, vol. 1, Berlin 1971, pp. 408–409.
Philipp O., Zum Bahrrecht, “Zeitschrift des Vereins für Volkskunde” 1914, vol. 24, pp. 80–81.
Platelle H., La voix du sang: le cadavre qui saigne en présence de son meurtrier [in:] Extrait de Actes du 99e Congrès des sociétés savantes, Besançon (1974), t. I: La piété populaire au Moyen Age, Paris 1977, pp. 161–179.
Riggenbach Ch., Die Tötung und ihre Folgen. Ein Beitrag zur alamannisch-schweizerischen Rechtsgeschichte im Mittelalter, “Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Germanistische Abteilung” 1929, vol. 49, issue 1, pp. 154–156. DOI: https://doi.org/10.7767/zrgga.1929.49.1.57
Rublack U., The Crimes of Women in Early Modern Germany, Oxford 1999.
Schimmelpfennig A., Schönborn T. (eds.), Schweidnitzer Chronisten des XVI. Jahrhunderts, SRS, vol. XI, Breslau 1878.
Schmidt H., Geschichte der Stadt Grünberg, Schlesien, Grünberg 1922.
Schmitz-Esser R., Der Leichnam im Mittelalter, Ostfildern 2014.
Schoppe G., Volkskunde in schlesischen Archivalien, “Mitteilungen der Schlesischen Gesellschaft für Volkskunde” 1924, vol. 25, pp. 79–88.
Spreckelmeier S., Vom erzählten Brauch zum verschriftlichten Recht: Die Bahrprobe als Entscheidensprozess in literarischen und rechtlichen Quellen, “Frühmittelalterliche Studien” 2018, vol. 52, no. 1, pp. 189–215. DOI: https://doi.org/10.1515/fmst-2018-009
Studer Ch., Die Bahrprobe (Beispiele aus dem alten solothurnischen Gerichtsverfahren), “Jahrbuch für Solothurnische Geschichte” 1983, vol. 56, pp. 109–114.
Vivas M., “Ni larmes ni sépulture”. Privation de sépulture et inhumation infamante dans la province ecclésiastique de Bordeaux (fin xie–xive s.), Bordeaux 2023.
Whitman J.Q., The Origins of Reasonable Doubt: Theological Roots of the Criminal Trial, New Haven 2008.
Widmer A., Gottesurteil und Bahrprobe nach den alten schweizerischen Rechtsquellen, “Die Alpen. Monatsschrift für schweizerische und allgemeine Kultur” 1910/1911, vol. 5, issue 2, pp. 101–107.
Winter Z., Svědectví mrtvého, “Český Lid” 1892, pp. 155–160.
Wojtucki D., Magia posthuma. Procesy i egzekucje zmarłych na Śląsku i Morawach w XVI–XVIII wieku, Wrocław 2022.
Zagolla R., Folter und Hexenprozess: Die strafrechtliche Spruchpraxis der Juristenfakultät Rostock im 17. Jahrhundert, Bielefeld 2007.
Zschokke E., Ein Gottesurteil in Aarau 1648, “Aarauer Neujahrsblätter” 1930, vol. 4, pp. 3–12.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Daniel Wojtucki
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.