Trybunał Koronny w świetle laudów sejmikowych i konstytucji sejmowych

Abstrakt

I. Wprowadzenie. II. Organizacja Trybunału. III. Sędziowie trybunalscy. IV. Właściwość miejscowa. V. Właściwość rzeczowa. VI. Właściwość osobowa. VII. Proces. VIII. Ocena Trybunału Koronnego.

W dniu 3 marca 1578 r. na sejmie odbywanym w Warszawie doszło do uchwalenia konstytucji, stanowiącej podstawę do utworzenia najwyższego sądu w pionie sądownictwa szlacheckiego, zwanego Judicia Ordinaria Generalia Tribunalis Regni, a w skróceniu Trybunałem Koronnym lub — od miejsca odbywania się danej kadencji — Trybunałem Piotrkowskim bądź Trybunałem Lubelskim. Stefan Batory we wstępie do konstytucji oświadcza, że ogłoszenie jej doszło do skutku „za radą panów rad naszych obojga narodów" — a więc senatorów polskich i litewskich — i za „zezwoleniem posłów ziemskich". Cały zatem sejm wyraził zgodę na wprowadzenie Trybunału, którego celem miała być według dalszych słów wstępu, działalność „około sprawiedliwości, na której wszystek rząd domowy należy i z której wszystkie dobre obyczaje w każdej Rzeczypospolitej pochodzą". Założenie to uznać należy za słuszne i zawsze aktualne.