Zagadnienie reformy sądownictwa i prawa sądowego w początkach panowania Stanisława Augusta

Abstrakt

Sądy i prawo sądowe stanowiły dla polskiego społeczeństwa szlacheckiego w XVIII w. jedną z najżywotniejszych spraw. Po uregulowaniu w 1717 r. kwestii skarbowo-wojskowych uchwalona w 1726 r. tzw. korektura trybunału była jedynym osiągnięciem ustawodawczym epoki saskiej stanowiącym zresztą testimonium paupertatis ówczesnej kultury prawniczej. O ile permanentne zrywanie sejmów społeczeństwo szlacheckie traktowało wręcz obojętnie, o tyle jedyny wypadek zerwania Trybunału Koronnego (w 1749 r.) odczuto jako zjawisko katastrofalne. Zasada większości głosów, z takim uporem odrzucana, jeśli szło o sejm a nawet o sejmiki, nie była kwestionowana przy wydawaniu wyroków trybunalskich, dzięki czemu ten najwyższy sąd szlachecki, mimo podlegania wielorakim naciskom, mógł trwale funkcjonować. Wbrew dominującemu w innych kwestiach ustrojowych konserwatyzmowi, przekonaniu o dobroci „dawnych praw” hasła „korektury” trybunałów i szerzej nawet prawa sądowego były popularne i nieraz formułowano konkretne postulaty nowych uregulowań prawnych w dziedzinach, w których odczuwano ich brak czy niedostatki istniejących. Marazm i ogólna niemożność znamionująca epokę saską powodowały, że i tu po 1726r. nie udało się niczego zrealizować.