Rządy prawa w II Rzeczypospolitej. Tradycja – możliwości – rzeczywistość

Abstrakt

Zagadnienie zarysowane w tytule wymagałoby szerszego ujęcia teoretycznego, a co najmniej próby zdefiniowania podstawowego pojęcia – rządów prawa, czy może inaczej praworządności. Przekracza to jednak wyraźnie ramy niniejszego tekstu, w którym posługuję się tym pojęciem w sposób, by tak powiedzieć, intuicyjny, a ściślej rzecz biorąc – potoczny. Z obowiązku teoretyzowania zwalnia mnie fakt, że podjęły to już, w jakimś przynajmniej zakresie, inne teksty, stanowiące pokłosie sesji poświęconej problematyce rządów prawa w perspektywie historycznej. Tekst, oparty w głównym swym zrębie na wygłoszonym na sesji referacie, w większym stopniu, co zrozumiałe, formułuje pytania, niż stara się na nie odpowiedzieć.

Warunki, w jakich państwo nasze odradzało się do niepodległego bytu, powodowały, że Polska przejmowała po zaborcach ich systemy prawne. Nie dotyczyło to, rzecz oczywista, norm regulujących organizację władz naczelnych ani norm mających jednoznacznie antypolski charakter. Pozostałe regulacje, tworzące ogromną większość obowiązującego systemu prawnego, pozostawały w mocy, o ile nie zostały zastąpione przez przepisy rodzime. Proces tworzenia polskiego prawa i nie zawsze z nim jednoznaczny proces zastępowania norm pozaborczych przez ustawodawstwo polskie stanowił zjawisko polityczne i społeczne wymagające również odrębnego traktowania.