Ze studiów nad ustawodawstwem rzemieślniczym w Królestwie Polskim (1815-1914)

Abstrakt

Sytuacja prawna rzemiosła na ziemiach polskich na przełomie XVIII i XIX w. Sięgające średniowiecza ustawodawstwo rzemieślnicze, stworzone głównie dla potrzeb rzemiosła cechowego, ściśle związane było z przywilejami i statutami, wydawanymi zazwyczaj przez króla, dla poszczególnych miast, osad, mieszczan i cechów. Liczne przywileje, statuty oraz zezwolenia na organizowanie cechów, stanowiące często wyjątek z prawa miejskiego, wprowadzały z biegiem lat znaczny chaos w ustawodawstwie rzemieślniczym ziem polskich. Wynikał on głównie z dużych różnic w posiadanych przez rzemieślników praw, gdyż zgodnie z obowiązującymi przepisami każdy cech posiadał własny, odrębny statut, ściśle określający zarówno przywileje, jak i obowiązki rzemieślników, regulujący, stosowanie do regionalnej i branżowej tradycji, stosunki między mistrzami, czeladnikami i uczniami oraz zawierający szczegółowe przepisy, dotyczące jakości i sposobu nabywania surowca, techniki produkcji, jakości i warunków zbytu gotowych produktów, wielkości jednostek miar itp.¹ Poważne zróżnicowanie sytuacji prawnej rzemieślników pogłębiało wewnętrzne rozbicie zawodowe oraz krępowało swobodny rozwój rzemiosła. Nie bez znaczenia pozostawał fakt, że ustrój rzemieślniczy oparty był na uprzywilejowanej i monopolistycznej pozycji organizacji cechowych oraz zrzeszonych w nich rękodzielników. Religijny i stanowy charakter organizacji rzemiosła stwarzał kolejne bariery w jego rozwoju.