Dobrzy i podlejsi. Przyczynek do dziejów kary w późnośredniowiecznej Polsce

Abstrakt

„Jako Jarand przyjechaw gwałtem na Dobkową dzierżawę do Gniewkowa we trzydzieści tako dobrych jako sam et in LX-ta podlejszych". Ten typ roty przysięgi, protokołu rozprawy czy pozwu, świadczących o winie pozwanego (lub odwrotnie, oczyszczających go z podejrzeń) jest bardzo częsty w polskich źródłach XV w. „Venit metquartus, cum tribus ita bonis, sicut solus, et quinto inferiori”, „veniens cum XII personas, sicut tu solus, et cum quinque ignobilibus”, „z tako dobrym jako sam et cum sex inferioribus”. To wszystko przykłady kujawskie. Podobnie było w Wielkopolsce: „samoczwart bieżał z tako dobrymi jako jest sam, a z trzema podlejszymi”, „equitavit metduodecimus, cum tam bonis, sicut est solus et metsextus inferioribus” itp. Podobne sformułowania spotykamy i w małopolskich zapiskach sądowych. Marszałek Zbigniew z Brzezia dokonał w 1420 r. najazdu „vi cum XXX personis bonis ita sicut solus et cum C levioribus simplicibus”, w podobnym towarzystwie najeżdżał w 1434 r. Siedlec słynny Mikołaj Siestrzeniec: „cum triginta sibi similibus et centum dissimilibus personis coadiutoribus”.