Słowa kluczowe
stan wojenny w Kraju Północno-Zachodnim
Jak cytować
Abstrakt
W latach 1861-1872 w poszczególnych guberniach północno-zachodnich (wileńskiej, kowieńskiej, grodzieńskiej, mińskiej, witebskiej i mohylewskiej) obowiązywał stan wojenny. Na przestrzeni przeszło dekady władze rosyjskie, na podstawie ukazów oraz instrukcji administracyjnych wprowadziły szereg norm prawnych wpływających bezpośrednio i pośrednio na zakres uprawnień i obowiązków mieszkańców tych ziem, głównie ziemiaństwa litewsko-białoruskiego oraz kleru rzymskokatolickiego. Artykuł jest próbą przedstawienia procesu ewolucji ustawodawstwa rosyjskiego, w okresie obowiązywania stanu wojennego, regulującego status prawno-osobisty mieszkańców prowincji wchodzących w skład Kraju Północno-Zachodniego Imperium Rosyjskiego.
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne i maszynopisy
LCVA, F. 1258, ap. 1, b. 45, msp., Marszałkowie guberni wileńskiej. Kolekcja ks. Waleriana Meysztowicza
LVIA, F. 439, ap. 1, b. 26, msp., Sostawlennyj w Ministerstwie Wnutriennich Dieł oczerk obszczago choda dieł w Zapadnom kraje s naczała 1861 goda po nastojaszczeje wremia, dat. [Wilno] 1863 r.
LVIA, F. 439, ap. 1, b. 31, rkps, Pismo generał-gubernatora wileńskiego Michaiła Murawjowa do ministra Piotra Wałujewa, dat. Wilno 11 XII 1863 r. Kolekcja archiwum i muzeum hrabiego Michaiła Murawjowa
LVIA, F. 439, ap. 1, b. 8, rkps, Ukaz Sienata o prawiłach obiawlenija wojennago położenija w gubiernijach Siewiero zapadnogo kraja (kopija). Kolekcja muzeum i archiwum hrabiego Michaiła Murawjowa
Wspomnienia i dzienniki
Korwin-Milewski H., Siedemdziesiąt lat wspomnień (1855-1925), Warszawa 1993
[Wałujew P.], Dniewnik P. A. Wałujewa ministra wnutriennich dieł w dwuch tomach 1861–1864, red. P. Zajonczkowskij, t. I, Moskwa 1961
[Wałujew P.], Dniewnik P. A. Wałujewa ministra wnutriennich dieł w dwuch tomach 1865–1876, red. P. Zajonczkowskij, t. II, Moskwa 1961
Akty prawne oraz instrukcje administracyjne
O obleczenii Wilenskago Wojennago, Grodnienskago, Minskago, i Kowienskago Gienerał-Gubiernatora osoboju wlastju i priedostawlenii jemu priniat miery, nieobchodimyja k ochranieniju spokojstwa w kraje, po słuczaju bezporiadkow, woznikawszych w Carstwie Polskom, 14 I 1863, Połnoje Sobranije Zakonow Rossijskoj Imperii, t. 38, cz. 1, Sankt Peterburg 1866
Ob uczrieżdienii Policiejskich Sudow w Zapadnych gubiernijach, 5 VIII 1861, Połnoje Sobranije Zakonow Rossijskoj Impierii, t. 36, cz. 2, Sankt Peterburg 1863
Rok 1863. Wyroki śmierci, red. W. Studnicki, Wilno 1923
Sbornik rasporiażenij grafa Michaiła Nikołajewicza Murawjowa po usmirieniju polskowo miatieża w Siewiero-zapadnych gubierniach 1863-1864, red. N. Cyłow, Wilno 1866
Czasopisma
,,Czas”, Kraków, rocznik: 1871
Opracowania
Amirow R., Iz opyta wojenno-policejskago uprawlenija w Rossijskoj impierii, [w:] ,,Wiestnik Akademii ekonomiczeskoj bezopasnosti MWD Rossii” Moskwa 2009, nr 1
[Dąbrowski J.] J. Grabiec, Powstanie styczniowe 1863-1864, Warszawa-Kraków 1921
Dołbiłow M., Projekt naciostroitielstwa w politikie włastiej w Zapadnom kraje, [w:] Zapadnyje okrainy Rossijskoj impierii, red. idem, A. Miller, Moskwa 2007
Fajnhauz D., Śladami Wielopolskiego. Wiktor Starzeński i jego projekty ugody polsko-rosyjskiej na Litwie i Białorusi (1861-1863), [w:] ,,Przegląd Historyczny” 1994, t. 85, z. 3
Fiedosowa Je., Graf M.N. Murawjow-Wilenskij (1796–1866): Żizn na służbie impierii, Moskwa 2015
Górka S., Doświadczenie wojen napoleońskich w życiu i myśli Carla von Clausewitza do roku 1815, [w:] ,,Politeja”, Kraków 2003, nr 4
Grzybowski K., Historia Państwa i Prawa Polski. Od uwłaszczenia do odrodzenia, red. J. Bardach, S. Grodziski, M. Senkowska-Gluck, t. IV, Warszawa 1982
Komar J., Grodzieńskie manifestacje przed powstaniem styczniowym, [w:] ,,Przegląd Historyczny”, Warszawa 1960, t. 51, z. 1
Komzołowa A., Politika samodierżawija w Siewiero-Zapadnom kraje w epochu Wielikich rieform, Moskwa 2005
Markiewicz A., Kobiety i rodziny powstańców styczniowych zesłanych w głąb Rosji, Warszawa 2018
Przyborowski W., Historia dwóch lat. 1861–1862. Część pierwsza. Rok 1861, t. III (czerwiec-grudzień), Kraków 1894
Szpoper D., Pomiędzy caratem a snem o Rzeczypospolitej. Myśl polityczna i działalność konserwatystów polskich w guberniach zachodnich Cesarstwa Rosyjskiego w latach 1855-1862, Gdańsk 2003
Uprawlenczeskija elita Rossijskoj imperii. Istorija ministierstw. 1802–1917, red. B. Ananicz, R. Ganielin, W. Pleszkow, A. Sokołow, A. Camutali, W. Czernucha, Sankt Peterburg 2008
Wiech S., Dyktatura serca na zachodnich rubieżach Cesarstwa Rosyjskiego. Dzieje kariery wojskowo-urzędniczej Piotra Albiedynskiego (1826-1883), Kielce 2010
Wiech S., Epoka reakcji i ,,pieriedyszki”. Wileńscy generałowie-gubernatorzy wobec problemu polskiej własności ziemskiej w latach 1864-1884, [w:] ,,Kwartalnik Historyczny”, Warszawa 2008, nr 2
Wiech S., Litwa i Białoruś. Od Murawjowa do Baranowa (1864–1868), [w:] Depolonizacja ziem zabranych (1864–1914). Koncepcje – mechanizmy decyzyjne – realizacja, red. idem, t. 1, Kielce 2018
Licencja
