Judicial Review – historia i współczesność

Abstrakt

Judicial Review – sądowa kontrola konstytucyjności ustaw, kształtowała się na przestrzeni kilkuset lat, równolegle z formowaniem się podstawowych elementów współczesnych systemów politycznych. Jej pojawianie się poprzedziło ugruntowanie się koncepcji trójpodziału władz, suwerenności narodu (w miejsce suwerenności władzy królewskiej) oraz praw człowieka. Instytucje te oraz zasady ustrojowe wprowadzone zostały do Konstytucji amerykańskiej z 1787 r. , której struktura podkreśla fundamentalny charakter trójpodziału władz, jak również, przez wprowadzenie do niej w procesie ratyfikacji Konstytucji, pierwszych dziesięciu poprawek – praw i wolności obywatela amerykańskiego. Przez okres ponad stulecia debata polityczna, w tym także ustrojowa, Europy koncentrowała się nade wszystko nad problematyką suwerenności i praw, tym samym odsuwała na plan dalszy kontrolę konstytucyjności ustaw. Uważano bowiem, iż formowanie organu sprawującego kontrolę konstytucyjną nad aktami władzy ustawodawczej i decyzjami formowanej przez nią władzy wykonawczej, prowadzi do ustanowienia swoistej super izby wobec parlamentu będącego emanacją woli suwerena. Refleksje ustrojowe A. de Tocqueville'a, następnie rozważania i działania praktyczne H. Kelsena przybliżyły – stopniowo- instytucję sądowej kontroli konstytucyjności ustaw do realiów europejskich. Poważna debata polityczna nad tym zagadnieniem podjęta została w Polsce w latach osiemdziesiątych, a warunki do jej ustrojowej materializacji powstały dzięki regulacjom Konstytucji RP w 1997 r. Proces integracji europejskiej sprawił, iż polski system ustrojowy, w tym także funkcjonowanie Trybunału Konstytucyjnego, stało się częścią tworzonego przez Unię Europejską autonomicznego systemu prawnego.