Słowa kluczowe
Jak cytować
Abstrakt
Celem niniejszych rozważań jest analiza zagadnień związanych z publicznymi posługami transportowymi w okresie istnienia Księstwa Warszawskiego (1807-1815). Wobec uciążliwości świadczenia tych posług przez ludność państwa, która to sięgała jeszcze czasów prawa feudalnego, zdecydowano się uregulować dostarczanie świadczeń tego rodzaju w drodze szczegółowej regulacji prawnej w formie dekretu z dnia 22 maja 1810 roku. Analiza postanowień tego dekretu stanowi główny cel rozważań, przy czym rozbiór ten dokonany został na tle porównawczym uwzględniającym postanowienia pruskiego regulaminu podwodowego z dnia 1 października 1793 roku, na którym wzorowano się przy tworzeniu regulacji polskiej. Autor prezentuje wpierw charakter powinności transportowych i komunikacyjnych w ich rozwoju dziejowym na tle regulacji dawnego prawa polskiego – przede wszystkim książęcego, zaś w dalszej części rozważań podejmuje się tytułem wprowadzenia do przedmiotowej analizy, zwięzłej charakterystyki genezy i istoty Księstwa Warszawskiego.
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Główne Akt Dawnych (AGAD):
„Komisja Województwa Mazowieckiego/Rząd Gubernialny Warszawski” (zespół nr 227, sygn. 10690).
„Rada Stanu i Rada Ministrów Księstwa Warszawskiego. Akta spraw” (zespół nr 175, sygn. 204, 190).
„Rada Ministrów Księstwa Warszawskiego. Akta spraw” (zespół nr 176, sygn. 145).
„Zbiór dokumentów pergaminowych” (zespół nr 1, sygn. 1629, 1674, 1677).
Archiwum Państwowe w Białymstoku:
„Zarząd Powiatowy Łomżyński” (zespół nr 7, sygn. 4118).
Archiwum Państwowe w Kielcach (APK):
„Akta gminy Bodzentyn” (zespół nr 126, sygn. 508, 547, 570, 1039, 1691).
„C. i K. Komenda Powiatowa w Opocznie” (zespół nr 441, sygn. 63).
Archiwum Państwowe w Kielcach Oddział w Sandomierzu:
„Akta gminy Kunów” (zespół nr 17, sygn. 78).
Archiwum Państwowe w Lublinie:
„Akta miasta Lublina” (zespół nr 22, sygn. 908, 1236).
„Zarząd Powiatowy Chełmski” (zespół nr 129, sygn. 17).
„C. i K. Komenda Powiatowa w Lublinie (zespół nr 242, sygn. 636).
„Akta gminy w Zemborzycach (z siedzibą w Głusku) z Donacją Lublin (zespół nr 581, sygn. 669).
Archiwum Państwowe w Łodzi:
„Rząd Gubernialny Piotrkowski” (zespół nr 1, sygn. 481)
Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim:
„Akta gminy Łęczno” (zespół nr 28, sygn. 325)
Archiwum Państwowe w Płocku Oddział w Łęczycy:
„Akta miasta Parzęczewa” (zespół nr 12, sygn. 27)
Archiwum Państwowe w Siedlcach:
„Akta gminy Skórzec powiat Siedlce” (zespół nr 90, sygn. 19)
Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie (WBPL):
Rkps nr 1176.
Rkps nr 1146.
Rkps nr 1732.
Źródła drukowane
Dziennik Praw Księstwa Warszawskiego, Tom I-II.
Instrukcja Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 2 stycznia 1810 roku objaśniająca organizację prefektur.
Materiały do dziejów robocizny w Polsce w XVI wieku, oprac. S. Kutrzeba, Kraków 1911.
Protokoły Rady Stanu Księstwa Warszawskiego, Tom III, Część 1, oprac. T. Mencel, oprac. M. Kallas, Warszawa 1995.
Protokoły Rady Ministrów Księstwa Warszawskiego, Tom I: 1808-1809, oprac. M. Krzymkowski, P.M. Pilarczyk, Poznań 2015, s. 72-73, 87-88, 119-120.
Volumina Legum, Tom II-VI, Petersburg 1859.
Literatura
Balzer O., Historia ustroju Polski, Lwów 1933.
Bardach J., Historia państwa i prawa Polski do połowy XV wieku, Tom I, Warszawa 1957.
Borowski S., Kształtowanie się rolniczego rynku pracy w Wielkopolsce w okresie wielkich reform agrarnych 1807-1860, Poznań 1963.
Buczek K., Książęca ludność służebna w Polsce wczesnofeudalnej, Wrocław 1958.
Buczek K., Publiczne posługi transportowe i komunikacyjne w Polsce średniowiecznej, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1967, nr 2.
Buczek K., O narzazie, [w:] K. Buczek, Studia z dziejów ustroju społeczno-gospodarczego Polski piastowskiej, Tom II, oprac. W. Bukowski, Kraków 2006.
Buczek K., Powołowe-poradlne-podymne, [w:] K. Buczek, Studia z dziejów ustroju społeczno- gospodarczego Polski piastowskiej, Tom II, oprac. W. Bukowski, Kraków 2006.
Buczek K., O chłopach w Polsce piastowskiej (Część pierwsza), [w:] K. Buczek, Studia z dziejów ustroju społeczno-gospodarczego Polski piastowskiej, Tom III, oprac. W. Bukowski, Warszawa-Kraków 2010.
Buczek K., O ustroju społeczno-gospodarczym Polski wczesnofeudalnej (wiek X-XIII). Uwagi krytyczne na marginesie prac Karola Modzelewskiego, [w:] K. Buczek, Studia z dziejów ustroju społeczno- gospodarczego Polski piastowskiej, Tom III, oprac. W. Bukowski, Warszawa-Kraków 2010.
Czacki T., O litewskich i polskich prawach, o ich duchu, źródłach, i o rzeczach zawartych w pierwszym Statucie dla Litwy, 1529 roku wydanym , Tom I, Kraków 1861.
Czapski M., Historia powszechna konia, Tom II, Poznań 1874.
Czubaty J., Księstwo Warszawskie – pierwsze nowoczesne państwo polskie?, „Kwartalnik Historyczny” 2018, nr 2.
Ćwiek Z., Z dziejów wsi koronnej XVII wieku, Warszawa 1966.
Daszyk K.K., Między rozbiorem pierwszym a... szóstym. Dzieje polskie lat 1772-1815 w refleksji historiograficznej Joachima Lelewela, [w:] Studia z dziejów wsi polskiej na przełomie XVIII i XIX wieku, red. T. Kargol, red. B. Petryszak, red. K. Ślusarek, Kraków-Lwów 2015.
Dowiat J., Geremek B., Lalik T., Trawkowski S., Kultura Polski średniowiecznej X-XIII w., Warszawa 1985.
Engels F., Nowy rozbiór Polski, [w:] K. Marks, F. Engels, Dzieła, Tom V, Warszawa 1962.
Engels F., Debata polska we Frankfurcie, [w:] K. Marks, F. Engels, Dzieła, Tom V, Warszawa 1962.
Falinowska-Gradowska A., Świadczenia poddanych na rzecz dworu w królewszczyznach województwa krakowskiego w drugiej połowie XVIII wieku, Wrocław 1964.
Gałędek M., Prawne i polityczne uwarunkowania statusu ministra Księstwa Warszawskiego, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2013, nr 16.
Gąsiorowski A., Stacje królewskie w średniowiecznej Polsce, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1972, nr 2.
Gąsiorowski A., Podróże panującego w średniowiecznej Polsce, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1973, nr 2.
Głąbiński S., Historia ekonomiki, Tom II, Lwów 1939.
Grabski S., Historia wsi w Polsce, Warszawa 1929.
Grochulska B., Handel zagraniczny Księstwa Warszawskiego. Z badań nad strukturą gospodarczą, Warszawa 1967.
Grochulska B., hasło: bajońskie sumy, [w:] Encyklopedia historii gospodarczej Polski, Tom I, Warszawa 1981.
Grodecki R., Początki immunitetu w Polsce, Lwów 1930.
Grodziski S., Polska w czasach przełomu (1764-1815), Kraków 1999.
Grossman H., Struktura społeczna i gospodarcza Księstwa Warszawskiego na podstawie spisów ludności 1808-1810, Warszawa 1925.
Handelsman M., Napoleon i Polska, 1808: Konwencya Bajońska, „Przegląd Historyczny” 1912, nr 1.
Handelsman M., Napoleon i Polska, 1808: Konwencya Bajońska: (dokończenie), „Przegląd Historyczny” 1912, nr 2.
Handelsman M., Zasady napoleońskie w życiu Księstwa Warszawskiego, Warszawa 1913
Handelsman M., Pod znakiem Napoleona. Studia historyczne, Ser. 2, Warszawa 1913.
Horyń E., Nazwy powinności i danin w XVI-XVIII w. (na materiale ksiąg sądowych wiejskich Jadownik, Maszkienic, Iwkowej i Uszwi), „Prace Językoznawcze” 2009, nr 11.
Izdebski H., Sądownictwo administracyjne w Księstwie Warszawskim i w Królestwie Polskim do 1867 roku, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1974, nr 2.
Kaczmarczyk Z., Monarchia Kazimierza Wielkiego, Tom I, Poznań 1939.
Kallas M., Konstytucja Księstwa Warszawskiego. Jej powstanie, systematyka i główne instytucje w związku z normami szczegółowymi i praktyką, „Studia Iuridica” 1970, z. 3.
Kallas M., Koncepcje organizacji nowoczesnej administracji centralnej w Księstwie Warszawskim, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F” 1982, vol. 10.
Kallas M., Podział administracyjny Księstwa Warszawskiego (1806-1815), „Czasopismo Prawno- Historyczne” 1978, nr 2.
Kamler M., hasło: mila, [w:] Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, Tom I, red. A. Mączak, Warszawa 1981.
Karpluk M., hasło: mila, [w:] Słownik polszczyzny XVI wieku, red. K. Wilczewska, M. Karpluk, Wrocław 1982.
Kodrębski J., Wielka Rewolucja Francuska a własność. Od własności feudalnej do własności kapitalistycznej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1986, nr 1.
Kołłątaj H., Uwagi nad teraźniejszym położeniem tej części ziemi polskiej, którą od pokoju tylżyckiego zaczęto zwać Księstwem Warszawskim, Lipsk 1810.
Korta W., Powinności transportowo-komunikacyjne, [w:] Historia chłopów polskich, Tom I, red. S. Inglot, 1970.
Kostrowicka I., Landau Z., Tomaszewski J., Historia gospodarcza Polski XIX i XX wieku, Warszawa 1984.
Krzymkowski M., Rada Stanu Księstwa Warszawskiego, Poznań 2011.
Kukiel M., Dzieje wojska polskiego w dobie napoleońskiej 1795-1815, Tom I, Warszawa 1918.
Kutrzeba S, Historia źródeł dawnego prawa polskiego, Tom I-II, Lwów 1925.
Lelewel J., Trzy konstytucje polskie 1791-1807-1815, Poznań 1861.
Lelewel J., Polska odradzająca się, czyli dzieje polskie od roku 1795 potocznie opowiedziane, [w:] J. Lelewel, Dzieła, Tom VIII, oprac. J. Dutkiewicz, M.H. Serejski, H. Więckowska, Warszawa 1961.
Leśnodorski B., Elementy feudalne i burżuazyjne w ustroju i prawie Księstwa Warszawskiego, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1951, nr 3.
Maczek S., Od podwody do czołga, Lublin-Londyn 1990.
Malec J., Zakres i znaczenie terminu „policja” w literaturze politycznej schyłku Rzeczypospolitej szlacheckiej, „Studia Iuridica Lublinensia” 2016, nr 3.
Marks K., Przyczynki do historii kwestii polskiej (Rękopisy z lat 1863-1864), tłum. Z. Bogucki, Warszawa 1971.
Mencel T., Zniesienie poddaństwa w Księstwie Warszawskim na tle porównawczym, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1983, nr 13.
Mencel T., Gmina wiejska w Księstwie Warszawskim, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1984, nr 1.
Modzelewski K., Grody i dwory w gospodarce polskiej monarchii wczesnofeudalnej, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1973, nr 1.
Modzelewski K., Chłopi w monarchii wczesnopiastowskiej, Wrocław 1987.
Modzelewski K., Organizacja gospodarcza państwa piastowskiego (X-XIII w.), Poznań 2000.
Niedzielski K., Rys dziejów Księstwa Warszawskiego, Tom I, Warszawa 1907.
Ochimowski F., Prawo administracyjne, Tom II, Warszawa 1922.
Pachoński J., Wojskowość polska w dobie Legionów i Księstwa Warszawskiego 1795-1815, [w:] Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864, Tom II, red. J. Sikorski, Warszawa 1966.
Piekosiński F., O powstaniu społeczeństwa polskiego w wiekach średnich i jego pierwotnym ustroju, Kraków 1881.
Piekosiński F., Ludność wieśniacza w Polsce w dobie piastowskiej, Kraków 1896.
Piotrowski K.J., O drogach pocztowych i transporcie poczt w Polsce w wiekach XVI-XVIII, „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej. Seria D” 1969, z. 5.
Russocki S., Powinność przewodu na tle posług transportowych Polski piastowskiej, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1965, nr 2.
Senkowska-Gluck M., Donacje napoleońskie w Księstwie Warszawskim. Studium historyczno-prawne, „Studia nad Historią Państwa i Prawa. Seria II” 1968, Tom XIII.
Skarbek F., Dzieje Księstwa Warszawskiego, Tom II, Warszawa 1897.
Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, red. A. Kryński, red. W. Niedzwiecki, Warszawa 1902.
Sobociński W., Historia ustroju i prawa Księstwa Warszawskiego, „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 1963, z. 1.
Sobociński W., Księstwo Warszawskie a Cesarstwo Francuskie: zależność faktyczna i prawno- międzynarodowa: rezultaty przeobrażeń wewnętrznych, „Przegląd Historyczny” 1964, nr 1.
Tymieniecki K., Przypisańcy w gospodarstwie feudalnym, „Roczniki Historyczne” 1963, nr 29.
Tymieniecki K., Historia chłopów polskich, Tom II, Warszawa 1966.
Witkowski W., Sądownictwo administracyjne w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim 1807-1867, Warszawa 1984.
Wojciechowski Z., Państwo polskie w wiekach średnich. Dzieje ustroju, Poznań 1949.
Wysłouch S., Posługi komunikacyjne w miastach Wielkiego Księstwa Litewskiego na prawie magdeburskim do połowy XVI w., Wilno 1936.
Złotkowski D., Warunki dzierżawy wsi i folwarków w północno-zachodniej Małopolsce na początku XIX wieku, [w:] Folwark-wieś-latyfundium. Gospodarstwo wiejskie w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, red. J. Muszyńska, red. Sz. Kazusek, red. J. Pielas, Kielce 2009.
Licencja
od 2023 r. 