Narodziny, rozwój i dezintegracja idei praw fundamentalnych i tradycyjnej konstytucji w zachodniej myśli politycznej od renesansu do oświecenia
PDF

Słowa kluczowe

prawa fundamentalne
konstytucja
renesans
reformacja
barok

Jak cytować

Wielomski, A. (2021). Narodziny, rozwój i dezintegracja idei praw fundamentalnych i tradycyjnej konstytucji w zachodniej myśli politycznej od renesansu do oświecenia. Czasopismo Prawno-Historyczne, 73(2), 35–61. https://doi.org/10.14746/cph.2021.2.2

Abstrakt

Tekst przedstawia ideę praw fundamentalnych i tradycyjnej konstytucji w europejskiej praktyce i myśli politycznej w XVI i XVII stuleciu. Autor pokazuje, że istotą tej koncepcji jest ograniczenie władzy suwerena przez parlament, prawa stanów, religię i tradycyjne instytucje. Źródło dezintegracji i upadku tego pierwszego europejskiego konstytucjonalizmu widzi w reformacji, wojnach religijnych wewnętrznych i zewnętrznych, a także w środkach stosowanych w walkach konfesyjnych: makiawelizmu i mobilizacji politycznej.

https://doi.org/10.14746/cph.2021.2.2
PDF

Bibliografia

Almain J., Libellus de auctoritate ecclesiae, Paris 1512.

[Anonim], Manifeste Légitimiste, Fontenay-le-Comte 2008.

Aranguren J.L., Religión y Politica: el Anglicanismo, „Revista de Estudios Politicos” 1948, nr 37–38.

Arquillière H.-X., L’Augustinisme politique. Essai sur la formation des théories politiques du Moyen-Age, Paris 1972.

Artola M., La Monarchia de España, Madrid 1999.

Asch R.G., The Thirty Years War. The Holy Roman Empire and Europe, 1618–1648, New York 1997.

Bainville J., Les dictateurs, Paris 1996.

Baldwin S., Jean Bodin and the League, „Catholic Historical Review” 1937, nr 23.

Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia państwa i prawa polskiego, Warszawa 1985.

Bartelson J., A Genealogy of Sovereignty, Cambridge 1996.

Baszkiewicz J., Myśl polityczna wieków średnich, Poznań 1998.

Beaune C., Naissance de la nation France, Paris 1985.

Beck U., Grande E., Europa kosmopolityczna. Społeczeństwo i polityka w drugiej nowoczesności, Warszawa 2009.

Bercé Y.-M., La naissance dramatique de l’absoloutisme, 1598–1661, Paris 1992.

Bireley R., The Counter-Reformation Prince. Anti-Machiavellianism or Catholic Statecraft in Early Modern Europe, Chapel Hill 1990.

Bloch M., Społeczeństwo feudalne, Warszawa 1981.

Bluche F., Constitution, w: idem, Dictionnaire du Grand Siècle, Paris 2005.

Bluche F., L’Ancien Régime. Institutions et société, Paris 1993.

Bodin J., Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej, Warszawa 1958 [1576].

Bossuet J., Politique de Bossuet (red. J. Truchet), Paris 1966.

Bossuet J., Politique tirée de l’Ecriture Sainte, Paris 1828 [1709].

Botero G., La ragion di stato, Roma 2009 [1589].

Brailsford H.N., Levellers and the English Revolution, Stanford 1993.

Braun G., La connaissance du Saint-Empire en France du Baroque aux Lumières, München 2010.

Budé G., De l’institution du Prince, Paris 1547.

Burke E., Refleksje o rewolucji we Francji, Warszawa 1994 [1790].

Carlin N., The causes of the English Civil War, Oxford 1999.

Castro Gómez V.R., Pensado la nación. Sacrum Imperium – teütsche landern – Deutschland, Frankfurt am Main 2013.

Chergé B. de, La légimitité, Paris 2005.

Coutant de Saisseval G., La Légitimité monarchique. Le Droit royal historique, Paris b.r.w.

Cueva Fernández R., Los ‘Agreements of the people’ y los Levellers. La lucha por un nuevo modelo politico en la Inglaterra de mediados del Siglo XVII, „Revista Electronica de Historia Constitucional ” 2008, nr 9, dialnet.unirioja.es [dostęp: 20.11.2011].

Cueva Fernández R., Los Levellers y el Agreement: nacia la teoria constitucional moderna, „Universitas” 2006, nr 4.

D’Avack L., Costituzione e Rivoluzione. La controversia sulla svranità legale nell’Inhilterra del’600, Milano 2000.

D’Avack L., La ragione dei Re. Il pensiero politico di Giacomo I, Milano 1974.

Dąbrowski J., Korona Królestwa Polskiego w XIV wieku. Studium z dziejów rozwoju polskiej monarchii stanowej, Kraków 2010.

Dann O., Nation und Nationalismus in Deutschland 1770–1990, München 1996.

De Caprariis V., Propaganda e pensiero politico in Francia durante le guerre di religione, t. I : 1559–1572, Napoli 1959.

Descendre R., L’état du monde. Giovanni Botero entre raison d’Etat et géopolitique, Genève 2009.

Descendre R., Sur l’effacement du modèle de la constitution mixte dans les discours italiens de la raison d’Etat: Botero, Boccalini et Zuccolo, w: M. Gaille-Nikodimov (red.), Le gouvernement mixte. De l’idéal politique au monstre constitutionnel en Europe, XIIIe-XVII siècle, Saint-Étienne 2005.

Diderot D., Allemagne, w: Encyclopédie ou Dictionnaire raisoné des sciences, des arts et des métiers, t. I, Neufchastel 1751–1766.

Donato F. di, Constitutionalisme et idéologie de robe. L’évolution de la théorie juridico-politique de Murard et Le Paige à Chanlaire et Mably, „Annales. Histoire, Sciences Sociales” 1997, t. LII, nr 4.

Doyle W., The parliaments, w: K.M. Baker (red.), The French Revolution and the Creation of Modern Political Culture, t. III: The political Culture of the Old Regime, Oxford 1989.

Elíaz de Tejada F., Antonio Aparisi y Guijarro en la tradición valenciana, w: Aparisi y Guijarro: las claves de la Tradición Política Española, Sevilla 1973.

Ellul J., Histoire des institutions, t. III: Le Moyen Age, Paris 1976.

Ercole F., Guicciardini e la ‘Ragion di Stato’, „Rivista Internazionale di Filosofia del Diritto” 1942, nr 22.

Extrait des registres du Parlament de Paris. Contre le livre intitulé ‘Tractatus de potestate Summi Pontificis in rebus temporalibus adversus Gulielmum Barclaium’, auctore Robert Sancte Ecclesia Romanae Cardinali Bellarmin, Paris 1610.

Ferrari J., Histoire de la Raison d’État, Paris 1860.

Figgis J.N., The Divine Right of Kinges, New York 1965.

Fortún Pérez de Ciriza L.J., Fueros locales de Navarra, „Príncipe de Viana” 2007, nr 242.

Fox E., Opus eximium de vera diferentia regiae potestatis et ecclesiasticae, et quae sit ipsa veritas ac virtus utriusque, London 1534.

Friedeburg R. von, Luther’s legacy: the Thirsty Years War and the modern notion of ‘state’ in the empire, 1530s to 1790s, Cambridge 2017.

Fueyo Alvarez J., La teologia politica del Estado-nación y el anglicanismo politico, „Revista de Estudios Politicos” 1968, nr 157.

Gardiner S., De vera obedientia, London 1535.

Gierke O. von, Rechtsgeschichte der deutschen Genossenschaft, t. I, Berlin 1868.

Gooch G.P., Political Thought in England, London 1914.

Gooch G.P., The History of English democratic Ideas in the Seventeenth Century, Cambridge 1898.

Greaves R.L., Concepts of Political Obedience in Late Tudor England: Conflicting Perspectives, „Journal of British Studies” 1982, t. XXII, nr 1.

Guez de Balzac J.-L., Le Prince, Paris 1631.

Hastings A., The Construction of Nationhood: Ethnicity, Religion and Nationalism, Cambridge 1997.

Hirschi C., Wettkampf der Nationen. Konstruktionen einer deutschen Ehrgemeinschaft an der Wende von Mittelalter zur Neuzeit, Göttingen 2005.

Hobbes T., Behemoth [1668], w: idem, Tracts, London 1682.

Hobbes T., Lewiatan, czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego, Warszawa 1954 [1651].

Ibáñez J.J.R., Penzi M., ‘Ius populi supra regem’. Concepciones y usos políticos del ‘pueblo’ en la liga radical católica francesa (1580-1610), „Historia Contemporánea” 2004, nr 28.

Isnardi-Parente M., Jean Bodin su tirannide e signoria nella ‚République’, „Il Pensiero Politico“, 1981, nr 14, z. 1.

Izdebski Z., Poglądy Jana Bodinusa na państwo i prawo, w: J. Bodin, Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej, Warszawa 1958 [1576].

Izdebski Z., Quelques observations sur les idées politiques de Jean Bodin, Łódź 1965.

Jakub VI/I, Political Writings, Cambridge 2006.

Jakub VI/I, ΒΑΣІΛІΚΟΝ ΔΩΡОΝ où present roial, Lyon 1605 [1599].

Jan z Salisbury, Policraticus albo o paplaninie dworaków i przekazach filozofów, Lublin 2008.

Jouanna A., Le Pouvoir absolu. Naissance de l’imaginaire politique de la royauté, Paris 2013.

Jouanna A., Le Prince absolu. Apogée et déclin de l’imaginaire monarchique, Paris 2014.

Kantorowicz E., Dwa ciała króla. Studium ze średniowiecznej teologii politycznej, Warszawa 2007.

Karol I Stuart, The King’s Answer to the Nineteen Propositions [1642], droitpolitique.com [dostęp: 22.02.2019].

Kern F., Derechos del Rey y derechos del pueblo, Madrid 1955.

King P., The Ideology of Order. A Comparative Analysis of Jean Bodin and Thomas Hobbes, London 1974.

Koneczny F., Cywilizacja bizantyjska, Komorów 2006.

Koranyi K., Powszechna historia państwa i prawa w zarysie, t. II, Warszawa 1955.

Le Bret C., De la souveraineté de Roy, Paris 1689 [1632].

Lohse B., Martin Luther. Eine Einführung in sein Leben und sein Werk, München 1981.

Loyseau Ch., Traité des seigneuries [1608], w: idem, Cinq livres du droict des offices, avec la livre des seigneuries et celui des ordres, Paris 1613.

Maistre J. de, Considérations sur la France, Paris 1936 [1796].

Maletke K., Les relations entre la France et le Saint-Empire au XVIIe siècle, Paris 2001.

Manegold z Lautenbach, Ad Gebehardum, w: Libelli de Lite imperatorum et pontificum, t. I, Hannoverae 1891.

Mariana J. de, Del Rey y de la institución real [De rege et regis institutione, 1599], w: idem, Obras, t. II, Madrid 1854.

Meinecke F., Die Idee der Staatsräson in der neueren Geschichte, München-Berlin 1924.

Menéndez Pidal R., Idea Imperial de Carlos V, Madrid 1971.

Monteskiusz, O duchu praw, Kęty 1997 [1748].

Morill J., The Nature of the English Revolution, London 1993.

Negro D., Gobierno y Estado, Madrid 2002.

Negro D., Sobre el Estado en España, Madrid 2007.

Oberman H.A., Marcin Luter. Człowiek między Bogiem a diabłem, Gdańsk 1996.

Ottow R., Die Debatte über Kirche, Recht und Souveränität zu Beginn der englischen Reformation, „Archiv für Rechts- und Sozialphilosophie” 2006, nr 4.

Pacaut M., La Théocratie. L’Eglise et le pouvoir au Moyen Age, Paris 1957.

Paralisi B., La Scuola di Orléans: un’epoca nuova del pensiero giuridico, „Studia et Documenta et Iuris” 1960, nr 26.

Peters E.M., Rex inutilis. Sancho II of Portugal and thirteenth century Deposition Theory, „Studia Gratiana” 1967, nr 14.

Peters E.M., The Shadow King. Rex Inutilis im Medieval Law and Literature, London 1970.

Piekarski R., Koncepcja cnót politycznych Machiavellego na tle elementów klasycznej etyki cnót, Gdańsk 2007.

Popiuk-Rysińska I., Suwerenność w rozwoju stosunków międzynarodowych, Warszawa 1993.

Prynne W., The Sovereign Power of Parliaments and Kingdoms, London 1643.

Pufendorf S., De oficio hominis et civis juxta legem naturalem libri duo, Lund 1673.

Rainer M., Das Römische Recht in Europa. Von Justinian zum BGB, Wien 2012.

Rauh H.D., Das Bild des Antichrist im Mittelalter. Von Tyconius zum deutschen Symbolismus, Münster 1973.

Reinhard W., Was ist katholische Konfessionalisierung, w: idem, H. Schilling: Die katholische Konfessionalisierung, Münster 1995.

Richelieu A. de, Oeuvres, Paris 1933.

Rose P.L., The ‘politique’ and the prophet: Bodin and the Catholic League 1589–1594, „Historical Journal” 1978, nr 4.

Schmidt H.R., Konfessionalisierung im 16. Jahrhundert, Münich 1992.

Schmitt C., Die Diktatur. Von den Anfängen des modernen Souveränitätsgedankens bis zum proletarischen Klassenkampf, Berlin 2006.

Schulz F., Bracton on Kingship, „English Historical Review” 1945, t. LX.

Sciacca E., Le Radici teoriche dell’assolutismo nel pensiero politico francese de primo Cinquento (1498–1519), Milano 1975.

Seyssel C. de, La Monarchie de France, Paris 2012 [1520].

Sieglerschmidt J., Territorialstaat und Kirchenregiment. Studien zur Rechtsdogmatik des Kirchenpatronatsrechts im 15. und 16. Jahrhundert, Köln 1987.

Skomiał J., Manegold von Lautenbach. Umowa o władzę według antydialektyka, w: Z. Rau, M. Chmieliński (red.), Umowa społeczna i jej krytycy w myśli politycznej i prawnej, Warszawa 2010.

Sommerville J.P., Hobbes, Selden, Erastianism, and the history of the Jews, w: G.A.J. Rogers, T. Sorell (red.), Hobbes and History, London 2000.

Stein P., Roman Law in European History, Cambridge 1999.

Stolleis M., Le Saint Empire Romain de Nation Allemande, Le Reich Allemand et la Troisième Reich, „Francia ” 2007, t. 34, nr 3.

Stolzenau K.-F., Die Frage des Widerstandes gegen die Obrigkeit bei Luther zugleich in ihrer Bedeutung für die Gegenwart, w: G. Wolf (red.), Luther und die Obrigkeit, Darmstadt 1972.

Strauss L., Thoughts on Machiavelli, Seattle 1969.

Szlachta B., Monarchia prawa. Szkice z historii angielskiej myśli politycznej do końca epoki Plantagenetów, Kraków 2001.

Thuau E., Raison d’Etat et pensée politique à l’époque de Richelieu, Paris 2000.

Tomasz z Akwinu, Wykład Listu do Rzymian, Poznań 1987.

Travelyan G.M., Historia społeczna Anglii, Warszawa 1961.

Tulejski T., Od Hookera do Benthama. Eseje z angielskiej myśli ustrojowej, Łódź 2018.

Villacañas J.L., Qué impero? Un ensayo polémico sobre Carlos V, Madrid 2008.

Voegelin E., Jean Bodin, München 2003.

Walther H.G., Imperiales Königtum, Konziliarismus und Volkssouveränität. Studien zu den Grenzen des Mittelalterlichen Souveränitätsgedankens, München 1976.

Weimar E., Martin Luther: Obrigkeit, Gehorsam und Widerstand, w: G. Wolf (red.), Luther und die Obrigkeit, Darmstadt 1972.

Wielomski A., Martin Luter wobec Sacrum Imperium, „Dialogi Polityczne” 2019, nr 27.

Wielomski A., Myśl polityczna Reformacji i Kontrreformacji, t. I: Rewolucja protestancka, Warszawa 2013.

Wielomski A., Nacjonalizm wobec problemu Europy, Warszawa 2018.

Wielomski A., Od grzechu do apokatastasis. Historiozofia Josepha de Maistre’a, Lublin 1999.

Wielomski A., Teokracja papieska 1073–1378. Myśl polityczna papieży, papalistów i ich przeciwników, Warszawa 2011.

Wielomski A., Uwagi dotyczące ‘niemieckości’ cesarstwa w średniowieczu, „Polski Przegląd Stosunków Międzynarodowych” 2018, nr 8.

Zeeden E.W.: Grundlagen und Wege der Konfessionsbildung in Deutschland im Zeitalter der Glaubenskämpfe, „Historische Zeitschrift” 1958, nr 185.

Zielonka J., Europa jako imperium. Nowe spojrzenie na Unię Europejską, Warszawa 2007.