L'état de siège w XVIII-wiecznym ustawodawstwie rewolucyjnej Francji
Main Article Content
Abstrakt
Artykuł poświęcony jest dziejom regulacji prawnych dotyczących stanów nadzwyczajnych w XVIII-wiecznej rewolucyjnej Francji. Od stuleci stanowią one specyficzne reżimy prawne stosowane w państwach w okresach poważnego zagrożenia powszechnego bezpieczeństwa. Wielu historyków uznaje, że genezy nowożytnych rozwiązań prawnych w tym zakresie upatrywać należy we francuskim prawie publicznym przełomu XVIII i XIX wieku. Tym właśnie tropem podążył autor, podejmując się analizy francuskich regulacji normatywnych czasów Wielkiej Rewolucji, poświęconych specyfice instytucji określanej jako l'état de siège. Eksplorując problem, korzystał z różnorodnych instrumentów metodologicznych, głównie egzegezy tekstu prawnego oraz komparatystyki prawniczej.
Downloads
Article Details

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Bibliografia
- Akty prawne
- Ordonans królewski z 1 marca 1768 r. o służbie wojskowej w wyznaczonych miejscach i okręgach (Ordonnance du Roi du Premier Mars 1768 pour régler le Service des Caporaux dans les Places & dans les Quartiers), https://www.e-rara.ch/zut/doi/10.3931/e-rara-29910.
- Ustawa z dnia 21 października 1789 r. o przeciwdziałaniu zgromadzeniom oraz o stanie wojennym (Loi du 21 octobre 1789 contre les attroupements, ou loi martiale), https://fr.wikisource.org/wiki/Loi_du_21_octobre_1789_contre_les_attroupements,_ou_loi_martiale.
- Ustawa z 8-10 lipca 1791 r. o ochronie i klasyfikacji miejsc i stanowisk wojskowych, policji fortyfikacji i innych związanych z nimi obiektów (Loi du 10 juillet 1791 concernant la conservation et le classement des places de guerre et postes militaires, la police des fortifications et autres objets y relatifs); https://fr.wikisource.org/wiki/Loi_du_10_juillet_1791_concernant_la_conservation_et_le_classement_des_places_de_guerre_et_postes_militaires,_la_police_des_fortifications_et_autres_objets_y_relatifs.
- Konstytucja Francji z 3 września 1791 roku (Constitution de 1791), https://www.conseil-constitutionnel.fr/les-constitutions-dans-l-histoire/constitution-de-1791.
- Ustawa z 27 sierpnia (10 fructidor) 1797 r. o sposobie wprowadzenia stanu wojennego i stanu oblężenia w gminach Republiki (Loi qui détermine la manière dont les communes de l’intèrieur de la République pourront étre mises en état de guerre ou de siége du 10 fructidor 1797), https://fr.wikisource.org/wiki/Loi_du_10_fructidor_an_V_qui_d%C3%A9termine_la_mani%C3%A8re_dont_les_communes_de_l%E2%80%99int%C3%A9rieur_de_la_R%C3%A9publique_pourront_%C3%AAtre_mises_en_%C3%A9tat_de_guerre_ou_de_si%C3%A8ge.
- Ustawa z 5 września (19 fructidor) 1797 o środkach bezpieczeństwa podjętych w związku ze spiskiem królewskim (Loi contenant des measures de salut public prises relativement à la conspiration royale du 19 fructidor 1797 r.); Bulletin des lois de la République française Nr 142, poz. 1400, https://archive.org/details/loicontenantdesm00fran_7/mode/2up.
- Zarządzenia z 15 sierpnia (28 thermidor) 1799 r. o stanie oblężenia w gminach czterech departamentów dolnego Renu (Arrêté du Directoire exécutif, concernant la mise en état de siége des communes des quatre départemens en-deçà du Rhin du 28 termidor 1799; Bulletin des lois de la République française z 1799 r., poz. 3213; https://books.google.de/books?id=_IdfAAAAcAAJ&pg=PA265&lpg=PA265&dq=Bulletin+des+lois+de+la+R%C3%A9publique+fran%C3%A7aise+1799+an,+3213&source=bl&ots=2_MgbX_vV-&sig=ACfU3U1ouEoOE325OalC4LxhCZH3zIdQsQ&hl=de&sa=X&ved=2ahUKEwj81P-i2evoAhVNNOwKHdt7BxUQ6AEwAnoECAsQNQ#v=onepage&q=Bulletin%20des%20lois%20de%20la%20R%C3%A9publique%20fran%C3%A7aise%201799%20an%2C%203213&f=false.
- Konstytucja roku VIII (Constitution de l’an VIII) z 13 grudnia (22 frimaire'a) 1799 r. (Constitution du 22 Frimaire An VIII); https://www.conseil-constitutionnel.fr/les-constitutions-dans-l-histoire/constitution-du-22-frimaire-an-viii.
- Aktem Dodatkowym do konstytucji konsularnej z 22 kwietnia 1815 r. (Acte additionnel aux Constitutions de l'Empire du 22 avril 1815); https://www.conseil-constitutionnel.fr/les-constitutions-dans-l-histoire/acte-additionnel-aux-constitutions-de-l-empire-du-22-avril-1815.
- Literatura
- Agamben G., Stan wyjątkowy, homo sacer II, 1, tłum. M. Surma-Gawłowska, G. Jankowicz, P. Mościcki, Kraków 2008.
- Akande J., States of Emergency, [w:] The New Constitutional Law, International Association of Constitutional Law, Second World Congress, Paris – Aix-en-Provence 1987.
- Boldt H., Rechtsstaat und Ausnahmezustandt, Berlin 1967.
- Brzeziński M., Stany nadzwyczajne w polskich konstytucjach, Warszawa 2007.
- Buczkowski J., Stany nadzwyczajne, [w:] J. Buczkowski (red.), Prawo konstytucyjne RP (wybrane aspekty), Przemyśl 2008.
- Chénier L. J. G., De l’état de siege, de son utilité et ses effets, Paris 1848.
- Complak K., Stany nadzwyczajne á la française oraz á la polonaise, „Studia Iuridica Lublinensia” 2014, nr 22.
- Eckhardt K., Stan nadzwyczajny, jako instytucja polskiego prawa konstytucyjnego, Przemyśl – Rzeszów 2012.
- Filaber J., Pojęcie bezpieczeństwa publicznego w prawie administracyjnym (wybrane uwagi) [w:] M. Sadowski, P. Szymaniec (red.), „Wrocławskie Studia Erazmiańskie. Zeszyty Studenckie” 2009.
- Friedrich C. J., Constitutional Government and Democracy; Theory and Practice in Europe and America, Boston – New York – Chicago – Atlanta – Dallas – San Francisco – Toronto – London 1950.
- Gebethner S., Stany szczególnego zagrożenia jako instytucja prawa konstytucyjnego, „Państwo i Prawo” 1982, nr 8.
- Gronowska B., Jasudowicz T., Balcerzak M., Mizerski R., Lubiszewski M., Prawa człowieka i ich ochrona, Toruń 2010.
- Hessen W. M., Iskluczitelnoje położenie, St. Petersburg 1908 (reprint: Charków 2005).
- Jaraczewski J., Bezpieczeństwo państwa jako wartość chroniona w Konstytucji RP, [w:] Biernat S. (red.) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w pierwszych dekadach XXI wieku wobec wyzwań politycznych, gospodarczych, technologicznych i społecznych, Warszawa 2013.
- Jesudowicz T. (red.), Prawa człowieka w sytuacjach nadzwyczajnych ze szczególnym uwzględnieniem prawa i praktyki polskiej, Toruń 1997.
- Kania L., Przegląd i charakterystyka źródeł wojskowego prawa karnego w dawnej Polsce na tle dziejów polskich sił zbrojnych (do 1795 r.): rys prawno-historyczny, „Prace Instytutu Prawa i Administracji PWSZ w Sulechowie” 2005.
- Korzeniowski L., Podstawy nauk o bezpieczeństwie. Zarządzanie bezpieczeństwem, Warszawa 2012.
- Korzeniowski L., Zarządzanie bezpieczeństwem, Kraków 2000.
- Kurzępa E., Stany nadzwyczajne w polskim porządku prawnym, Warszawa 2017.
- Łopatecki K., „Disciplina militaris” w wojskach Rzeczypospolitej do połowy XVII wieku, Białystok 2012.
- Łopatecki K., Cywilna jurysdykcja wobec wojskowych w Koronie na przełomie XVI i XVII stulecia, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2007, t. V.
- Machiavelli N., Książę. Rozważania nad pierwszym dziesięcioksięgiem historii Rzymu Liwiusza, Warszawa 2003.
- Marszałek P.K., Gubernatorzy wojskowi w systemie polskiej administracji, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2012, t. LXIV, z. 1.
- Marszałek P.K., Prawo stanów szczególnych II Rzeczypospolitej na tle ówczesnych rozwiązań europejskich, „Studia Lubuskie” 2011, t. VII.
- Marszałek P.K., Ślady obcych regulacji w polskim prawie stanów szczególnych XIX w. i początków XX w., „Studia Lubuskie” 2012, t. VIII.
- Maszkin N. A., Historia starożytnego Rzymu, Warszawa 1953.
- Michnik H., Mosler L., Historia Polski do roku 1795, Warszawa 1961.
- Montesquieu Ch. de, De l’esprit des lois, Geneve 1748.
- Niszczyporuk-Chudecka I., Instytucje stanów nadzwyczajnych, jako gwarancja bezpieczeństwa państwa w sytuacji szczególnego zagrożenia – aspekt konstytucyjny [w:] K. Sówka, D. Jarnicki (red.), Istota i perspektywy bezpieczeństwa w drugiej dekadzie XXI wieku, Siedlce 2018.
- Olejnik K., Kowal S., Faryś J., Lizak W., Historia Polski, t. II: Od 1386 do 1795 roku, Poznań 1998.
- Organiściak W., Artykuły wojenne Augusta III Sasa z 1749 roku, „Kwartalnik Historyczny” 2002, r. C1X.
- Peretiakowicz A., Państwo współczesne, Poznań 1948.
- Płaza S., Historia państwa i prawa polskiego. Zarys wykładu, cz. I: Polska przedrozbiorowa, Katowice 1971.
- Prihod″ko A. Â., Nadzwyčajnij stan sistemì deržawno-prabowith režimiw, „Pìdpriêmnictwo, gospodarstwo ì prawo” 2010, nr 2.
- Prihod″ko A. Â., Normatiwne zakrìplennǎ osobliwogo deržawno-prawowogo reżimu w Ukraïì ta ìnŝih kraïnah switu, „Problemi zakonnostì” 2009, nr 101.
- Prokop K., Modele stanu nadzwyczajnego, Białystok 2012.
- Prokop K., Stany nadzwyczajne w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Białystok 2005.
- Ratajczyk L., Historia wojskowości, Warszawa 1980.
- Rousseau J.-J., Umowa społeczna, Poznań 1920.
- Sarnecki P., Czarny P., Kompetencje organów władzy publicznej w zakresie ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, [w:] J. Widacki, J, Czapska (red.), bezpieczny obywatel – bezpieczne państwo, Lublin 1998.
- Sęk A., Róg M., Prawo, a bezpieczeństwo, „Studia Prawnicze. Rozprawy i Materiały” 2017, nr 1(20).
- Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej – komentarz, Warszawa 2013.
- Smith W., Dictionary Greek and Roman biography and mithology, London 1880.