Dolus eventualis jako remedium na braki legislacyjne ustawodawstwa karnego Polski Ludowej 1944–1969 – analiza prawna
Main Article Content
Abstrakt
Artykuł prezentuje wykorzystywanie w doktrynie i praktyce orzeczniczej Polski Ludowej 1944–1969 konstrukcji zamiaru ewentualnego (dolus eventualis) do kształtowania – a de facto zaostrzania – polityki karnej w sprawach o czyny objęte nieumyślnością. Autor koncentruje swoje rozważania w szczególności na sprawach przeciwko interesom politycznym i gospodarczym państwa, przestępczości komunikacyjnej oraz dotyczących przeciwdziałania negatywnym skutkom alkoholizmu. Przeprowadzone analizy wskazują, że we wszystkich tych obszarach braki systemu prawa karnego oraz subtelna (dowodowa) różnica między świadomą nieumyślnością (lekkomyślnością) a zamiarem ewentualnym były wykorzystywane na niekorzyść potencjalnych sprawców. Fakty te dobitnie potwierdzają znaną powszechnie właściwość ówczesnego systemu, a więc jego instrumentalizm w wykorzystywaniu prawa karnego, do kształtowania – zwalczania – negatywnych aspektów rzeczywistości społeczno-gospodarczo-politycznej.
Downloads
Article Details

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Bibliografia
- Akty prawne
- Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 23 września 1944 r. – Kodeks Karny Wojska Polskiego (Dz. U. 1944, Nr 6, poz. 27).
- Dekret z dnia 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (Dz. U. 1945, Nr 53, poz. 300).
- Ustawa z dnia 10 grudnia 1959 r. o zwalczaniu alkoholizmu (Dz. U. 1959, Nr 69, poz. 434).
- Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. Kodeks karny (Dz. U. 1969, Nr 13, poz. 94).
- Projekty kodeksu karnego
- Projekt kodeksu karnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i przepisy wprowadzające, Warszawa 1956.
- Projekt kodeksu karnego, Warszawa 1963.
- Projekt kodeksu karnego. Część szczególna, Warszawa 1966.
- Projekt kodeksu karnego i przepisów wprowadzających kodeks karny, Warszawa 1968.
- Orzeczenia (wytyczne)
- Uchwała Sądu Najwyższego cała izba SN – Izba Karna z dnia 9 grudnia 1950 r., OSN(K) 1951/1/1, LEX nr 166500;.
- Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 1951 r. K 1473/50, OSN(K) 1951/3/31, LEX nr 161276.
- Uchwała Sądu Najwyższego cała izba SN – Izba Karna z dnia 11 lipca 1952 r. KO 145/52, OSN(K) 1952/4/41, LEX nr 162632.
- Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 1963 r. IV K 745/62, LEX nr 170823.
- Obwieszczenie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z dnia 31 sierpnia 1963 r. o wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w sprawach przestępstw drogowych, M.P. 1963, nr 70, poz. 348.
- Źródła internetowe
- Kodeks karny z r. 1903 (przekład z rosyjskiego) z uwzględnieniem zmian i uzupełnień obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 1 maja 1921 r., Warszawa 1922, https://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/50138/edition/50650/
- Literatura
- Cyprian T., Odpowiedzialność karna urzędników za przestępstwa gospodarcze w świetle orzecznictwa, „Państwo i Prawo” 1952, z. 11.
- Cyprian T., Wina w projekcie kodeksu karnego Polski Ludowej, „Nowe Prawo” 1952, nr 10.
- Cyprian T., Wypadki drogowe w 1963 roku w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1965, nr 4.
- Dziadzio A., Powszechna historia prawa, Warszawa 2008.
- Kładoczny P., Prawo jako narzędzie represji w Polsce Ludowej (1944–1956): prawna analiza kategorii przestępstw przeciwko państwu, Warszawa 2004.
- Kubec Z., Łukaszkiewicz Z., Niedobór gospodarczy w naszym prawie karnym. Uwagi de lege lata i de lege ferenda, „Nowe Prawo” 1952, nr 6.
- Makarewicz J., Kodeks karny z komentarzem, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Lwów 1938 (reprint: Lublin 2012).
- Marek A., Prawo karne, Warszawa 2005.
- Pławski S., „Trzecia” wina, „Nowe Prawo” 1952, nr 10.
- Pławski S., Wina jako problem kodyfikacyjny, „Państwo i Prawo” 1951, z 2.
- Rzepecki T., Sprowadzenie niebezpieczeństwa katastrofy w komunikacji drogowej (art. 215 § 1 k.k.), „Zeszyty problemowo-analityczne” 1968, nr 8.
- Siewierski M., Mały kodeks karny i ustawodawstwo przeciwfaszystowskie. Komentarz i orzecznictwo, Łódź 1949.
- Sójka-Zielińska K., Historia prawa, Warszawa 2000.
- Stawarska-Rippel A., Prawo sądowe Polski Ludowej 1944–1950 a prawo Drugiej Rzeczypospolitej, Katowice 2006.
- Szerer M., Po wstępnych pracach nad kodeksem karnym, „Nowe Prawo” 1957, nr 7–8.
- Śliwiński S., Polskie prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 1946.
- Świda W., Prawo karne. Część ogólna, Warszawa 1967.
- Tyszkiewicz L., Projekt kodeksu karnego z 1963 roku na tle ewolucji polskiego prawa karnego w XX wieku [w:] M. Mikołajczyk, J. Ciągwa, P. Fiedorczyk, A. Stawarska–Rippel, T. Adamczyk, A. Drogoń, W. Organiściak, K. Kuźmicz (red.), O prawie i jego dziejach księgi dwie. Studia ofiarowane Profesorowi Adamowi Lityńskiemu w czterdziestopięciolecie pracy naukowej i siedemdziesięciolecie urodzin. Księga II, Białystok – Katowice 2010.
- Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne – część ogólna, Kraków 2010.
- Zamiar ewentualny przy przestępstwach drogowych. Fragment referatu wygłoszonego na konferencji sędziów w Sądzie Wojewódzkim w Rzeszowie w dniu 27 marca 1965 r. „Biuletyn Ministerstwa Sprawiedliwości” 1965, nr 3.