Słowa kluczowe
Polska Rzeczypospolita Ludowa
dolus eventualis
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 288
Liczba pobrań: 332
Abstrakt
Artykuł prezentuje wykorzystywanie w doktrynie i praktyce orzeczniczej Polski Ludowej 1944–1969 konstrukcji zamiaru ewentualnego (dolus eventualis) do kształtowania – a de facto zaostrzania – polityki karnej w sprawach o czyny objęte nieumyślnością. Autor koncentruje swoje rozważania w szczególności na sprawach przeciwko interesom politycznym i gospodarczym państwa, przestępczości komunikacyjnej oraz dotyczących przeciwdziałania negatywnym skutkom alkoholizmu. Przeprowadzone analizy wskazują, że we wszystkich tych obszarach braki systemu prawa karnego oraz subtelna (dowodowa) różnica między świadomą nieumyślnością (lekkomyślnością) a zamiarem ewentualnym były wykorzystywane na niekorzyść potencjalnych sprawców. Fakty te dobitnie potwierdzają znaną powszechnie właściwość ówczesnego systemu, a więc jego instrumentalizm w wykorzystywaniu prawa karnego, do kształtowania – zwalczania – negatywnych aspektów rzeczywistości społeczno-gospodarczo-politycznej.
Bibliografia
Akty prawne
Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 23 września 1944 r. – Kodeks Karny Wojska Polskiego (Dz. U. 1944, Nr 6, poz. 27).
Dekret z dnia 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (Dz. U. 1945, Nr 53, poz. 300).
Ustawa z dnia 10 grudnia 1959 r. o zwalczaniu alkoholizmu (Dz. U. 1959, Nr 69, poz. 434).
Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. Kodeks karny (Dz. U. 1969, Nr 13, poz. 94).
Projekty kodeksu karnego
Projekt kodeksu karnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i przepisy wprowadzające, Warszawa 1956.
Projekt kodeksu karnego, Warszawa 1963.
Projekt kodeksu karnego. Część szczególna, Warszawa 1966.
Projekt kodeksu karnego i przepisów wprowadzających kodeks karny, Warszawa 1968.
Orzeczenia (wytyczne)
Uchwała Sądu Najwyższego cała izba SN – Izba Karna z dnia 9 grudnia 1950 r., OSN(K) 1951/1/1, LEX nr 166500;.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 1951 r. K 1473/50, OSN(K) 1951/3/31, LEX nr 161276.
Uchwała Sądu Najwyższego cała izba SN – Izba Karna z dnia 11 lipca 1952 r. KO 145/52, OSN(K) 1952/4/41, LEX nr 162632.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 1963 r. IV K 745/62, LEX nr 170823.
Obwieszczenie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z dnia 31 sierpnia 1963 r. o wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w sprawach przestępstw drogowych, M.P. 1963, nr 70, poz. 348.
Źródła internetowe
Kodeks karny z r. 1903 (przekład z rosyjskiego) z uwzględnieniem zmian i uzupełnień obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 1 maja 1921 r., Warszawa 1922, https://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/50138/edition/50650/
Literatura
Cyprian T., Odpowiedzialność karna urzędników za przestępstwa gospodarcze w świetle orzecznictwa, „Państwo i Prawo” 1952, z. 11.
Cyprian T., Wina w projekcie kodeksu karnego Polski Ludowej, „Nowe Prawo” 1952, nr 10.
Cyprian T., Wypadki drogowe w 1963 roku w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1965, nr 4.
Dziadzio A., Powszechna historia prawa, Warszawa 2008.
Kładoczny P., Prawo jako narzędzie represji w Polsce Ludowej (1944–1956): prawna analiza kategorii przestępstw przeciwko państwu, Warszawa 2004.
Kubec Z., Łukaszkiewicz Z., Niedobór gospodarczy w naszym prawie karnym. Uwagi de lege lata i de lege ferenda, „Nowe Prawo” 1952, nr 6.
Makarewicz J., Kodeks karny z komentarzem, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Lwów 1938 (reprint: Lublin 2012).
Marek A., Prawo karne, Warszawa 2005.
Pławski S., „Trzecia” wina, „Nowe Prawo” 1952, nr 10.
Pławski S., Wina jako problem kodyfikacyjny, „Państwo i Prawo” 1951, z 2.
Rzepecki T., Sprowadzenie niebezpieczeństwa katastrofy w komunikacji drogowej (art. 215 § 1 k.k.), „Zeszyty problemowo-analityczne” 1968, nr 8.
Siewierski M., Mały kodeks karny i ustawodawstwo przeciwfaszystowskie. Komentarz i orzecznictwo, Łódź 1949.
Sójka-Zielińska K., Historia prawa, Warszawa 2000.
Stawarska-Rippel A., Prawo sądowe Polski Ludowej 1944–1950 a prawo Drugiej Rzeczypospolitej, Katowice 2006.
Szerer M., Po wstępnych pracach nad kodeksem karnym, „Nowe Prawo” 1957, nr 7–8.
Śliwiński S., Polskie prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 1946.
Świda W., Prawo karne. Część ogólna, Warszawa 1967.
Tyszkiewicz L., Projekt kodeksu karnego z 1963 roku na tle ewolucji polskiego prawa karnego w XX wieku [w:] M. Mikołajczyk, J. Ciągwa, P. Fiedorczyk, A. Stawarska–Rippel, T. Adamczyk, A. Drogoń, W. Organiściak, K. Kuźmicz (red.), O prawie i jego dziejach księgi dwie. Studia ofiarowane Profesorowi Adamowi Lityńskiemu w czterdziestopięciolecie pracy naukowej i siedemdziesięciolecie urodzin. Księga II, Białystok – Katowice 2010.
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne – część ogólna, Kraków 2010.
Zamiar ewentualny przy przestępstwach drogowych. Fragment referatu wygłoszonego na konferencji sędziów w Sądzie Wojewódzkim w Rzeszowie w dniu 27 marca 1965 r. „Biuletyn Ministerstwa Sprawiedliwości” 1965, nr 3.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Tomasz Szczygieł
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.