Słowa kluczowe
osoba zaufania publicznego
samorząd notarialny
państwowe biura notarialne
indywidualne kancelarie notarialne
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest określenie pozycji ustrojowej notariatu na gruncie prawa o notariacie z 24 maja 1989 r. Nowa regulacja była aktem przełomu ustrojowego i stanowiła pierwszy krok w kierunku powrotu do tradycji notariatu wykształconych w Polsce w okresie międzywojennym. Rozwiązania ustrojowe prawa o notariacie z 1989 r. stanowiły kompromis między dążeniami notariuszy a stanowiskiem władz, określonym ówczesną sytuacją polityczną. Do najważniejszych osiągnięć tego prawa należy zaliczyć określenie expressis verbis w art. 1 § 2 notariusza jako osoby zaufania publicznego, reaktywowanie samorządu notarialnego oraz umożliwienie tworzenia indywidualnych kancelarii notarialnych. Powołana Rada do Spraw Notariuszy przy Ministrze Sprawiedliwości była pierwszym od lat centralnym organem samorządowym notariuszy umożliwiającym wyrażanie ich opinii i propozycji w ważnych dla notariatu sprawach. Po początkowych trudnościach związanych z ustaleniem systemu finansowania indywidualnych kancelarii notarialnych ta forma organizacyjna działalności notariatu stała się popularna, co świadczyło o jednoznacznej woli notariuszy odejścia od modelu notariatu państwowego.
Bibliografia
Rozporządzenie z mocą ustawy Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. – Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 84, poz. 609 ze zm.).
Uchwała nr 126 Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 1990 r. w sprawie wynagrodzenia zasadniczego notariuszy prowadzących indywidualne kancelarie notarialne (M.P. Nr 33, poz. 262).
Ustawa z dnia 25 maja 1951 r. – Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 36, poz. 276 ze zm.).
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.).
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. Nr 24, poz. 141 ze zm.).
Ustawa z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych (Dz. U. Nr 27, poz. 111 ze zm.).
Ustawa z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. Nr 31, poz. 214 ze zm.).
Ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 31, poz. 137 ze zm.).
Ustawa z dnia 24 maja 1989 r. – Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 33, poz. 176 ze zm.).
Uzasadnienie projektu ustawy prawo o notariacie, druk sejmowy nr 494 Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej IX kadencji.
Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 listopada 1989 r. w sprawie określenia okręgów sądów wojewódzkich, na obszarze których działają okręgowe zgromadzenia notariuszy (Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości Nr 5, poz. 31).
Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 grudnia 1989 r. – Regulamin urzędowania państwowych biur notarialnych (M.P. Nr 2, poz. 18).
Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 grudnia 1989 r. w sprawie utworzenia i określenia siedzib państwowych biur notarialnych oraz ich oddziałów (M.P. Nr 44, poz. 359 ze zm.).
Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 2 maja 1990 r. w sprawie szczegółowych zasad i sposobu finansowania państwowych biur notarialnych oraz indywidualnych kancelarii notarialnych (Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości Nr 3, poz. 25).
Bystrzycka Z., Nadzór nad notariatem, „Rejent” 1991, nr 3, s. 7–16.
Dworak M., Uwagi na temat roli asesora notarialnego w organizacji i funkcjonowaniu notariatu polskiego, „,Rejent” 1995, nr 4, s. 96–112.
Florczak M., Odpowiedzialność cywilna notariuszy, „Rejent” 1995, nr 4, s. 113–145.
Jacyszyn J., Notariusz – zawodem zaufania publicznego [w:] R. Sztyk (red.), III Kongres Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej: referaty i opracowania, Warszawa – Kluczbork 2006.
Jankowski A., Alarm w notariacie, „Prawo i Życie” 1990, nr 16, s. 1, 4.
Malec D., Dzieje notariatu polskiego, Kraków 2007.
Malec D., Polski notariat w okresie PRL, „Nowy Przegląd Notarialny” 2005, nr 3, s. 83–93.
Oleszko A., Notariat w systemie wymiaru sprawiedliwości, Warszawa 2015.
Oleszko A., Nowe prawo o notariacie, „Państwo i Prawo” 1989, z. 12, s. 49–58.
Oleszko A., Prawo o notariacie, Kluczbork – Lublin 2008.
Oleszko A., Prawo o notariacie. Część ustrojowa, Kluczbork – Lublin 2009.
Oleszko A., Prawo o notariacie. Komentarz. Część I (art. 1–78), Warszawa 2011.
Oleszko A., Przemiany ustrojowe polskiego notariatu, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia”, Sectio G Ius, 1994, t. XLI, s. 173–182.
Oleszko A., Przymus notarialny, „Rejent” 1994, nr 5, s. 9–30.
Oleszko A., Status prawny notariusza w systemie ustroju państwowego, „Rejent” 2005, nr 12, s. 9–24.
Oleszko A., Ustrój polskiego notariatu, Kraków 1999.
Oleszko A., Z zagadnień ustrojowych notariatu, „Rejent” 1993, nr 9, s. 9–27.
Resort sprawiedliwości w 1989 roku, Warszawa 1989.
Salagierski Cz. W., Prawa i obowiązki notariuszy, „Rejent” 1992, nr 10, s. 22–44.
Serafin S., Przeobrażenia notariatu polskiego, „Rejent” 1991, nr 1, s. 7–13.
Sprawozdanie stenograficzne z 47 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 27 kwietnia 1989 roku, Warszawa 1989.
Sprawozdanie stenograficzne z 49 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 24 maja 1989 roku, Warszawa 1989.
Sztyk R., Notariusz jako płatnik danin publicznych, „Rejent” 1994, nr 9, s. 26–43.
Sztyk R., Odmowa dokonania czynności notarialnej, „Rejent” 1991, nr 3, s. 79–96.
Sztyk R., Rola notariatu w przeobrażeniach gospodarczych jako gwarancja bezpieczeństwa obrotu cywilnego, „Rejent” 1995, nr 4, s. s. 69–95.
Sztyk R., Zabezpieczenie praw i słusznych interesów stron oraz innych osób czynności notarialnej, „Rejent” 2001, nr 5, s. 206–229.
Sztyk R., Zasady ustalania siedzib i ilości kancelarii notarialnych, „Rejent” 1996, nr 4–5, s. 114–143.
Tymecki B., Nowe prawo o notariacie, „Przegląd Sądowy” 1991, nr 5–6, s. 22–39.
Urbanik A., Notariat polski w drugiej połowie XX wieku, „Rejent” 2016, nr 5, s. 109–119.
Woś T., Pozycja ustrojowa notariusza na gruncie pierwszego polskiego Prawa o notariacie z dnia 27 października 1933 r. Część pierwsza, „Studia Iuridica Lublinensia” 2020, nr 5, DOI: https://doi.org/10.17951/sil.2020.29.5.343-361
s. 343–361.
Woś T., Pozycja ustrojowa notariusza na gruncie pierwszego polskiego Prawa o notariacie z dnia 27 października 1933 r. Część druga, „Studia Iuridica Lublinensia” 2021, nr 4, s. 573–592. DOI: https://doi.org/10.17951/sil.2021.30.4.573-592
Żaba A., Słuszność jako wartość w pracy notariusza, „Studia Iuridica Lublinensia” 2016, nr 2, s. 257–266. DOI: https://doi.org/10.17951/sil.2016.25.2.257
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Tomasz Woś
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.