Naruszenia porządku i prawa podczas obrad sejmików Wielkiego Księstwa Litewskiego w miejscach sakralnych (XVII–XVIII w.)
Main Article Content
Abstrakt
Litewskie sejmiki szlacheckie pozostawały w XVII i XVIII w. areną licznych sporów. Osobiste i polityczne zaangażowanie uczestników obrad niejednokrotnie prowadziło do kłótni, bójek, a nawet zabójstw. W zajściach szczególnie licznie uczestniczyła szlachta przekupiona przez magnatów. Niepożądane zjawiska często pozostawały w bezpośrednim związku z pijaństwem obradujących. Od popełniania przestępstw nie powstrzymywały ich nawet miejsca kultu religijnego. By wynagrodzić duchownym zniszczenia kościołów i klasztorów, obciążano lokalną szlachtę daninami. Szczególnie podatne na naruszenia porządku i prawa były sejmiki deputackie (na których dokonywano wyboru sędziów Trybunału Wielkiego Księstwa Litewskiego), czego rezultatem było delegowanie na sesje trybunalskie podwójnych składów sędziowskich. Sytuacji nie były w stanie znacząco poprawić uchwalane przez Sejm konstytucje.
Downloads
Article Details

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Referencje
- Źródła rękopiśmienne
- Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie:
- zespół 344 (Archiwum Ostrowskich z Ujazdu), sygn. 0974.
- zespół 351 (Archiwum Tyzenhauzów), sygn. G 681.
- zespół 355 (Archiwum Radziwiłłów z Nieborowa), sygn. 890.
- Archiwum Historyczne Państwa Litewskiego w Wilnie:
- fondas 21, ap. 1, nr 52, 91; fondas 285, ap. 1, nr 73.
- Archiwum Państwowe w Lublinie:
- Klasztor Trynitarzy w Lublinie, sygn. 13.
- Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, sygn. 829, 839, 879, 940a.
- Źródła wydane
- Akta sejmiku kowieńskiego z lat 1733–1795, wyd. M. Jusupović, Warszawa 2019.
- Akty izdawajemyje Wilenskoju Archeograficzeskoju Kommissieju, t. IV: Akty briestskago grodskago suda, Wilna 1870.
- Akty izdawajemyje Wilenskoju Archeograficzeskoju Kommissieju, t. VII: Akty gorodnienskago grodskago suda, Wilna 1874.
- Chrapowicki J.A., Diariusz, cz. II: Lata 1665–1669, oprac. A. Rachuba, T. Wasilewski, Warszawa 1988.
- Jurgaitis R., Stankevič A., Verbickienė A. (red.), Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės seimelių instrukcijos (1788–1790), Vilnius 2015. Karp M.F., Obraz seymikow. Czyli, co są Seymiki teraźnieysze Nasze? Czym są i bydź maią z Natury Ustawy swoiey? Czy w ten Ustawy ich Zamiar trafia Proiekt podany od Deputacyi rządowey? Jaki sposób albo iaka może bydź in dana forma, aby były tym czym bydź powinny?, Warszawa 1791.
- [Kossakowski J.], Pamiętniki Józefa Kossakowskiego biskupa inflanckiego 1738–1788, wyd. A. Darowski, Warszawa 1891.
- Kutrzeba S., Semkowicz W., Akta unji Polski z Litwą, Kraków 1932.
- Matuszewicz M., Diariusz życia mego, t. 1: 1714–1757, Warszawa 1986.
- Matuszewicz M., Diariusz życia mego, t. 2: 1758–1764, Warszawa 1986.
- [Medeksza S.F.], Stefana Franciszka z Prószcza Medekszy Sekretarza Jana Kazimierza, Sędziego Ziemskiego Kowieńskiego księga pamiętnicza wydarzeń zaszłych na Litwie 1654–1668, wyd. W. Seredyński, Kraków 1875.
- Niezabitowski S., Dzienniki 1695–1700, oprac. A. Sajkowski, Poznań 1998.
- [Poczobut Odlanicki J.W.], Pamiętnik Jana Władysława Poczobuta Odlanickiego (1640–1684), Warszawa 1877.
- Radziwiłł A.S., Pamiętniki o dziejach w Polsce, t. 1: 1632–1636, oprac. A. Przyboś, R. Żelewski, Warszawa 1980.
- Volumina Constitutionum, t. III: 1611–1640, vol. 1: 1611–1626, Warszawa 2010.
- Volumina Legum, przedruk zbioru praw staraniem XX. Pijarów w Warszawie, od roku 1732 do roku 1782, wydanego, t. 7, Petersburg 1860.
- Volumina Legum, t. IX, Kraków 1889.
- Z Kowna d. 9 Februarii, „Kuryer Polski” Warszawa 1756, nr 136.
- [Zawisza K.], Pamiętniki Krzysztofa Zawiszy, wojewody mińskiego (1666–1721), oprac. J. Bartoszewicz, Warszawa 1862.
- Opracowania
- Bednaruk W., Kościół św. Stanisława w Lublinie jako miejsce obrad sejmikowych, „Kościół i Prawo” 2018, vol. 7 (20), nr 1.
- Bobiatyński K., W walce o hegemonię. Rywalizacja polityczna w Wielkim Księstwie Litewskim w latach 1667–1674, Warszawa 2016.
- Jurgaitis R., Gdzie odbywały się obrady sejmiku wileńskiego w latach 1717–1795? „Przegląd Nauk Historycznych” 2017, r. XVI, nr 2.
- Jusupović M., Funkcjonowanie kowieńskich sejmików gospodarskich po reformach sejmu niemego, „Kwartalnik Historyczny” 2020, vol. 127, nr 4.
- Jusupović M., Problem legalnego miejsca sejmików jako element rywalizacji politycznej na przykładzie sejmików kowieńskich za panowania Stanisława Augusta, „Przegląd Wschodni” 2018, t. XIV, z. 4 (56).
- Kanecki O., Sądy kapturowe Wielkiego Księstwa Litewskiego (1572–1764), Sopot 2020.
- Kasabuła T., Ignacy Massalski biskup wileński, Lublin 1998.
- Konieczna D., Ustrój i funkcjonowanie sejmiku brzesko-litewskiego w latach 1565–1763, Warszawa 2013.
- Kościałkowski S., Antoni Tyzenhauz podskarbi nadworny litewski, t. I, Londyn 1970.
- Kriegseisen W., Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991.
- Lityński A., Prawnokarna ochrona sądów szlacheckich w Polsce XVI–XVIII w., „Przegląd Prawa i Administracji” 1981, t. 15.
- Liubawskij M.K., Oczerk istorii litowsko-russkowo gosudarstwa do liublinskoj unii wkliuczitielno, Moskwa 1910.
- Łappo I.I., Wielikoje Kniażestwo Litowskoje wo wtoroj połowinie XVI stolietija. Litowsko-russkij powiet i jego sejmik, Jurjew 1911.
- Macuk A., Baracba magnackich grupowak u WKL (1717–1763 gg.), Minsk 2010.
- Macuk A., Połackaje wajawodstwa u XVIII st. Wajawoda, szlacheckaja elita, sojmiki, Minsk 2014.
- Priesnjakow A.E., Litowsko-russkoje gosudarstwo w XIII–XVI ww., Minsk 2013.
- Rachuba A., Miejsca obrad sejmików Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach 1569–1794 [w:] S.F. Sokal, A.M. Januszkewicz (red.), Parlamienckija struktury ułady u sistemie derżaunaga kirawannia Wialikaga kniastwa Litouskaga i Reczy Paspalitaj u XV–XVIII stagoddziach. Materyjały miżnarodnaj nawukowaj konfierencyi (Minsk–Nawagradak, 23-24 listapada 2007 g.), Minsk 2008.
- Rachuba A., Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569–1763, Warszawa 2002.
- Rachuba A. (red.), Deputaci Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego 1697–1794. Spis, Warszawa 2004.
- Syrokomla W., Wycieczki po Litwie w promieniach od Wilna, Wilno 1857.
- Szwaciński T., Sejmiki poselskie przed konwokacją 1764 r., „Kwartalnik Historyczny” 2006, r. 113, nr 1.
- Wićko D., Kampania przedsejmowa 1699 roku w Wielkim Księstwie Litewskim, „Zapiski Historyczne” 2014, t. LXXIX, z. 2.
- Wójciuk M.T., Przemoc, presja, przekupstwo i konflikty na sejmikach brzeskim i pińskim w dobie saskiej w świetle pamiętników i korespondencji, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2009, t. VI.
- Zakrzewski A.B., O niektórych aspektach kultury politycznej sejmików litewskich XVIII wieku [w:] A. Stroynowski (red.), Kultura parlamentarna epoki staropolskiej, Warszawa 2013.
- Zakrzewski A.B., Sejmiki litewskie epoki Sejmu Wielkiego: między tradycją a innowacją [w:] R. Šmigelskytė-Stukienė (red.), Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė: tarp tradicijų ir naujovių, Vilnius 2014.
- Zakrzewski A.B., Sejmiki Wielkiego Księstwa Litewskiego XVI–XVIII w. Ustrój i funkcjonowanie: sejmik trocki, Warszawa 2000.