Słowa kluczowe
Komisja Rządowa Spraw Duchownych i Oświecenia Publicznego
duchowieństwo
Kościół katolicki
wolność religijna
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 182
Liczba pobrań: 159
Abstrakt
Postanowienie o stopniu dozoru i opieki rządu nad duchowieństwem rzymskokatolickim i funduszami przez nich posiadanymi zostało podpisane przez cara Aleksandra I 6/18 marca 1817 r. Nigdy jednak nie zostało ogłoszone w Dzienniku Praw Królestwa Polskiego. Mimo to obowiązywało przez cały okres zaborów. Regulowało status prawny, nie tylko duchowieństwa, ale także Kościoła katolickiego jako instytucji religijnej w sprawach: kontaktów ze Stolicą Apostolską, komunikacji duchowieństwa z rządem, obsadzania urzędów kościelnych i przyjmowania do zakonów, karności kościelnej oraz funduszów kościelnych. Do przestrzegania tego aktu prawnego zobowiązano wyraźnie wskazane w nim podmioty w hierarchicznym ustroju Kościoła katolickiego oraz władze administracyjne Królestwa Polskiego różnych szczebli z Komisją Rządową Spraw Duchownych i Oświecenia Publicznego na czele.
Bibliografia
Żródła archiwalne
Archiwum Główne Akt Dawnych, zespół: Centralne Władze Wyznaniowe, sygn. 174, 188, zespół: Rada Stanu, sygn. 165, 418.
Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, zespół: Normalia 1817–1822.
Biblioteka Czartoryskich, rkps 5262.
Akty prawne i instrukcje
Ustawa konstytucyjna Królestwa Polskiego z dnia 27 listopada 1815 r., DPKP 1815, t. 1.
Postanowienia Namiestnika Królestwa Polskiego dotyczące zasad promulgacji, DPKP 1816, t. 1, nr 2.
Zbiór postanowień rządu Królestwa Polskiego Dziennikiem Praw nieogłoszonych 1838.
Instrukcja dla Komisji Wojewódzkich, Biblioteka PAU/PAN, rkps 578.
Instrukcja względem wstępujących do zakonów, Archiwum Archidiecezjalne Lubelskie, Rep. 60/A/XXXVII.
Literatura
Barańska A., Między Warszawą, Petersburgiem i Rzymem. Kościół a Państwo w dobie Królestwa Polskiego, Lublin 2008.
Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 1994.
Bardach J., Senkowska-Gluck M., Historia państwa i prawa Polski, t. III: Od rozbiorów do uwłaszczenia, Warszawa 1981.
Danowska E., Sobolewski Ignacy [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXXIX, Warszawa–Kraków 1999–2000.
Gach P., Kasaty zakonów na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i Śląska 1773–1914, Lublin 1984.
Gliński W., Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego wobec wspólnot religijnych w Królestwie Polskim 1815–1820, Warszawa 2002.
Gliński W., Reformy kształcenia duchowieństwa diecezjalnego w Królestwie Polskim w latach 1815–1837, Łódź (b.r.w.).
Izdebski H., Rada Administracyjna Królestwa Polskiego w latach 1815–1830, Warszawa 1978.
Izdebski H., Ustawa Konstytucyjna Królestwa Polskiego z 1815 r. [w:] M. Kallas (red.), Konstytucje Polski. Studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, Warszawa 1990.
Jabłońska-Deptuła E., Przystosowanie i opór. Zakony męskie w Królestwie Kongresowym, Warszawa 1983.
Jemelity W., Budownictwo kościelne w Królestwie Polskim, „Prawo Kanoniczne” 1996, nr 1–2.
Jemelity W., Obsada stanowisk kościelnych w Królestwie Polskim do powstania styczniowego, „Prawo Kanoniczne” 2000, nr 3–4.
Jemelity W., Rezydencja duchownych w Królestwie Polskim, „Prawo Kanoniczne” 2001, nr 3–4.
Jemelity W., Zakonnicy w duszpasterstwie, diecezja augustowska czyli sejneńska, „Prawo Kanoniczne” 1998, nr 1–2.
Kallas M., Miejsce religii katolickiej w aktach konstytucyjnych Pierwszej Rzeczypospolitej i doby porozbiorowej [w:] P. Leszczyński i in. (red.), Między historią a prawem. Tom studiów dedykowany pamięci profesora Bronisława Hełczyńskiego, Gorzów 2007.
Kipa E., Materiały do dziejów organizacji Kościoła Katolickiego w Królestwie Polskim 1815–1820. Dymisja Stanisława Potockiego, „Teki Archiwalne” 1954, t. 3.
Korobowicz A., Stanowisko prawne obrządku greckounickiego w Królestwie Polskim (1815–1875), Lublin 1966.
Loret M., Watykan a Polska 1815–1832, „Biblioteka Warszawska” 1913, t. 2.
Maciejewski T., Historia ustroju i prawa sądowego Polski, Warszawa 1999.
Manteuffel T., Centralne władze oświatowe na terenie b. Królestwa Kongresowego (1807–1915), Warszawa 1929.
Tunia A., Recepcja prawa wewnętrznego związków wyznaniowych w prawie polskim, Lublin 2015.
Witkowski W., Historia administracji w Polsce 1764–1989, Warszawa 2007.
Wolnicki P., Kościół, jako narzędzie legitymizacji władzy w Królestwie Polskim [w:] T. Bykova, A. Górak, J. Legieć, Dzieje biurokracji, t. VII, Lublin 2018.
Wolnicki P., Obieg informacji w kościelnej administracji terenowej XIX wieku [w:] A. Górak, D. Magier, Dzieje biurokracji na ziemiach polskich, t. 2, Lublin–Siedlce 2009.
Wolnicki P., Urząd, kancelaria i akta dziekańskie w okresie Królestwa Polskiego (1818–1918), Częstochowa 2011.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Paweł Wolnicki
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.