Słowa kluczowe
polski kodeks zobowiązań z 1933 r.
historia prawa pracy
metoda case study
akta spraw sądowych
archiwa rodzinno-majątkowe rodzin arystokratycznych
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł poświęcony jest problematyce prawa pracy w Polsce międzywojennej w latach 30. XX wieku. Autor dokonuje analizy akt autentycznych sporów sądowych metodą case study. Badania zostały oparte na dokumentacji ponad czterdziestu spraw, przechowywanych w zbiorach Archiwum Państwowego w Katowicach, Oddział w Pszczynie. Autor uzyskał te akta nie z zespołów akt sądów, ale ze zbiorów odrębnego zespołu zawierającego dokumentację z zachowanego rodzinno-majątkowego archiwum fideikomisu Hochbergów w Pszczynie. Zespół ten oferuje niemal 300 zachowanych akt spraw cywilnych z lat 1934-1939 (kiedy na podstawie przepisów kodeksu procedury cywilnej na dobrach ziemskich i fabrykach fideikomisu był ustanowiony zarząd przymusowy). Artykuł wykazuje, jak wartościowe są zbiory pozostałe po archiwach rodzin arystokratycznych dla rekonstruowania utraconych akt międzywojennego wymiaru sprawiedliwości. Analiza obejmuje szeroki zakres zagadnień: bezprawne zwalnianie pracowników, zatrzymywanie wynagrodzeń pracowników oraz potrącanie wierzytelności pracodawców z tych wynagrodzeń bez podstawy prawnej, specyfika zatrudniania pracowników umysłowych oraz wady oświadczeń woli w zakresie umów o pracę. Pozwala to ukazać stan rozwoju prawa pracy w latach 30. XX wieku i ocenić skomplikowaną sytuację ekonomiczną największych fideikomisów familijnych w międzywojennej Polsce.
Bibliografia
Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Pszczynie, Archiwum Książąt Pszczyńskich, dz. XIV, sygn. 3, 205, 206, 221a, 225b, 243e, 253, 262, 266, 267, 269, 277, 285, 298, 299, 300a, 307, 311, 313, 319, 322, 335b, 337, 338, 343c, 345a, 360, 363, 371, 376b, 378, 386a, 387, 392, 404, 411, 413, 417, 429, 435, 449.
Obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 grudnia 1932 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Kodeksu Postępowania Cywilnego (Dz. U. Nr 112, poz. 934).
Ordynacja ubezpieczeniowa z dnia 19 lipca 1911 r. i Ustawa o ubezpieczeniach pracowników umysłowych z dnia 20 grudnia 1911 r. wraz z uzupełnieniami i zmianami oraz przepisami o postępowaniu przed instancjami orzekającemi, wyd. J. Baumgarten i S. Sasorski, Poznań 1934.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 marca 1928 r. o umowie o pracę pracowników umysłowych (Dz. U. Nr 35, poz. 323).
Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 listopada 1927 r. o ubezpieczeniu pracowników umysłowych (Dz. U. Nr 106, poz. 911).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. – Kodeks zobowiązań (Dz. U. Nr 82 poz. 598).
Rozporządzenia Wojewody Śląskiego z dnia 27 kwietnia 1926 r. w sprawie zgłaszania przez pracodawców wolnych miejsc w komunalnych urzędach pośrednictwa pracy (Dziennik Ustaw Śląskich Nr 12, poz. 21).
Umowa taryfowa pracowników umysłowych zakładów należących do Związku Pracodawców Górnośląskiego Przemysłu Górniczo-Hutniczego w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 sierpnia 1931 roku, Katowice 1937.
Ustawa z 2 stycznia 1936 r. o amnestii (Dz. U. Nr 1, poz. 1).
Ustawa górnicza obowiązująca w województwach pomorskiem, poznańskiem i śląskiem z wyjątkiem powiatów cieszyńskiego i bielskiego, Warszawa 1924.
Ustawodawstwo pracy obowiązujące w górnośląskiej części województwa śląskiego, wyd. K. Kosmol, T. Bartnicki, Katowice 1936.
Archiwum Książąt Pszczyńskich. Przewodnik po zespołach, oprac. B. Spyra, Warszawa 1973.
Allerhand M., Kodeks Postępowania Cywilnego, cz. 2: Postępowanie egzekucyjne i zabezpieczające, Lwów 1933.
Danowska-Prokop B., Ubezpieczenia społeczne na Górnym Śląsku w pierwszych latach po powrocie do Polski (1922–1925), „Studia Ekonomiczne” 2001, nr 15, s. 29–35.
Jarosz-Nojszewska A., Ubezpieczenia społeczne na Górnym Śląsku w latach 1922–1939 [w:] P. Grata (red.), Od kwestii robotniczej do nowoczesnej kwestii socjalnej: studia z polskiej polityki społecznej XX i XXI wieku, t. 4, Rzeszów 2016, s. 29–50.
Kucharski T., Akta spraw sądowych i orzecznictwo sądowe z okresu II RP jako źródło historyczne. Węzłowe problemy kwerendy i metodyki archiwalnej na przykładzie badań nad fideikomisami familijnymi, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2020, t. 13, z. 1, s. 25–50. DOI: https://doi.org/10.4467/20844131KS.20.003.11769
Longchamps de Bérier R., Zobowiązania, Lwów 1938.
Organiściak W., Prawo pracy II Rzeczypospolitej. Szkic dla celów dydaktycznych, „Z Dziejów Prawa” 2009, t. 10, s. 233–257.
Organiściak W., Prawo ubezpieczeń społecznych II Rzeczypospolitej (Szkic dla celów dydaktycznych), „Z Dziejów Prawa” 2010, t. 11, s. 139–162.
Raczyński A., Polskie prawo pracy, Warszawa 1930.
Szczepaniak D., Uwłaczenie czci lub powadze Prezydenta RP w świetle praktyki Sądu Okręgowego w Krakowie (1933–1939), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2022, t. 74, z. 1, s. 211–252. DOI: https://doi.org/10.14746/cph.2022.1.11
Święcicki M., Instytucje polskiego prawa pracy 1918–1939, Warszawa 1960.
Zoll F., Prawo pracy w biegu dziejów, Wilno 1930 (ndb.).
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Tomasz Kucharski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.