Słowa kluczowe
prokurator
służba prokuratorska
prokuratura francuska
ancien régime
monarchia absolutna
Jak cytować
Abstrakt
Prokuratura narodziła się we Francji w XIII w., gdzie następnie kształtowała się przez wiele stuleci, aby u schyłku monarchii absolutnej stać się trwałym, a zarazem niezwykle istotnym i wysoko cenionym elementem sądownictwa. W literaturze polskojęzycznej ten okres historii prokuratury traktowany był dotąd marginalnie. Chcąc wypełnić tę lukę, autor analizuje okoliczności powstania prokuratury francuskiej, a następnie omawia jej organizację, funkcjonowanie i najważniejsze zadania, skupiając się na XVII i XVIII w. Prokuratura jest ukazana w swoim historycznym kostiumie, który odłożony na bok odsłania instytucję borykającą się z wyzwaniami o charakterze ponadczasowym. Prokuratorzy ówcześni korzystają bowiem z daleko idącej niezależności, przy jednoczesnej podwójnej podległości królowi i hierarchii sądowej, a także odgrywają z powodzeniem sprzeczne niekiedy role członków sądownictwa i reprezentantów władzy królewskiej w sądach, obrońców praw indywidualnych i wyrazicieli interesów władzy centralnej, funkcjonariuszy tworzących prawo i czuwających nad jego stosowaniem, członków elity społecznej i adwokatów wdów i sierot. Autor opisuje także specyfikę ówczesnej prokuratury, w tym jej silne zróżnicowanie wewnętrzne na poszczególne kategorie funkcjonariuszy, a także jej funkcjonowanie w sposób kolegialny, co w parlamentach upodobniało ją do izby sądowej. Przytacza również przykłady działania prokuratorów w ówczesnych realiach prawnych, w tym prezentowane przez nich stanowiska procesowe.
Bibliografia
Aubert F., Le Parlement de Paris, de Philippe le Bel à Charles VII, Genève 1974.
Barthelemy P. B. de, Les Joly de Fleury, procureurs généraux au Parlement de Paris au XVIIIe siècle, Paris 1964.
Bastard d’Estang H.B., Les parlements de France: essai historique sur leurs usages, leur organisiation et leur autorité, t. I, Paris 1857.
Bordier H.-L., Histoire de France depuis les temps les plus anciens jusqu’à nos jours: d’après les documents originaux et les monuments de l’art de chaque époque, t. II, Paris 1888.
Boutaric E., Les premiers états généraux (1302–1314), „Bibliothèque de l’école des chartes" 1860, t. 21. https://doi.org/10.3406/bec.1860.445698 DOI: https://doi.org/10.3406/bec.1860.445698
Brun-Jansem M.-F., Le ministère public à la fin de l’Ancien régime: l’exemple du procureur général Jean-Jacques Vidaud de la Tour (1767–1775), Grenoble 1983.
Chénon E., Histoire générale du droit français public et privé des origines à 1815. Tome 2, Période féodale et coutumière (du Xe au XVIe siècle), Paris 1929.
Coulomb C., L’échec d’un serviteur du roi – Vidaud de la Tour, premier président du parlement de Maupeou à Grenoble, „Histoire, économie & société” 2006, nr 3. https://doi.org/10.3917/hes.063.0371 DOI: https://doi.org/10.3917/hes.063.0371
Dedieu J., Montesquieu, Paris 1913.
Delpon J.-A., Essai sur l’histoire de l’action publique et du ministère public, t. II, Paris 1830.
Descimon R., La vénalité des offices comme dette publique sous l’Ancien Régime français [w:] J. Andreau, G. Béaur et J.-Y. Grenier (red.), La dette publique dans l’histoire. «Les Journées du Centre de Recherches Historiques» des 26, 27 et 28 novembre 2001, Paris 2006.
Desjardins A., L’inamovibilite de la magistrature dans l’ancienne France, Paris 1880.
Desmaze C., Le Parlement de Paris : son organisation, ses premiers présidents et procureurs généraux, avec une notice sur les autres parlements de France et le tableau de MM. les premiers présidents et procureurs généraux de la cour de Paris (1334–1859), Paris 1859.
Discours de M. de La Chalotois, procureur général du Parlement de Rennes, prononcé, les Chambres assemblées, pour l’enregistrement de l’Édit du Roi, concernant la liberté de la sortie de l’entrée des grains dans le Royaume, Rennes 1764.
Du Roure S., Les maintenues de noblesse en Provence, par Belleguise (1667–1669), t. III, Bergerac 1923.
Duvigneau P.-H., Discours sur la profession de procureur, Genève 1783.
Dziadzio A., Powszechna historia państwa i prawa, Warszawa 2021.
Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers, t. VII, Paris 1757.
Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers, t. XIII, Neufchastel 1751–1765.
Esmein A., Histoire de la procédure criminelle en France, Paris 1882.
Ferrière C.-J. de, Dictionnaire de droit et de pratique, contenant l’explication des termes de droit, d’ordonnances, de coutumes et de pratique, t. I, Paris 1740.
Ferrière C.-J. de, Dictionnaire de droit et de pratique, contenant l’explication des termes de droit, d’ordonnances, de coutumes et de pratique, t. II, Paris 1749.
Guery A., Les finances de la monarchie française sous l’Ancien Régime, „Annales. Economies, sociétés, civilisations” 1978, r. 33, nr 2. https://doi.org/10.3406/ahess.1978.293922 DOI: https://doi.org/10.3406/ahess.1978.293922
Jagusz D., Z dziejów francuskiego modelu instytucji prokuratora na ziemiach polskich, „Prokuratura i Prawo” 2014, nr 4.
Kerhervé J., La naissance de l’État moderne 1180–1492, Paris 1998.
Kingston R., Montesquieu and the parlement of Bordeaux, Montréal 1994.
Kodeks Napoleona. Xiąg trzy, Warszawa 1810.
Koranyi K., Powszechna historia państwa i prawa, t. III, Warszawa 1966.
Larousse P., Grand Dictionnaire Universel du XIXe Siècle, t. XII, Paris 1874.
Laurière E. de, Ordonnances des roys de France de la troisième race, t. I, Paris 1723.
Leguai A., Le Bourbonnais pendant la guerre de Cent Ans, Moulin 1969.
Leyte G., Les origines médiévales du ministère public [w:] J.-M. Carbasse (red.), Histoire du parquet, Paris 2000.
Lurion R. de, Nobiliaire de Franche-Comté, Besançon 1890.
Maciejewski T., Historia powszechna ustroju i prawa, Warszawa 2015.
Marguery T. P., Unity and Diversity of the Public Prosecution Services in Europe. A study of the Czech, Dutch, French and Polish systems, Groningen 2008.
Meyer J. D., Esprit, origine et progrès des institutions judiciaires des principaux pays de l’Europe, t. II, Paris 1823.
Mignet M., Notices historiques, t. II, Paris 1853.
Mistygacz M. (red.), Prokuratura w Polsce w XXI wieku. Wyzwania ustrojowe i procesowe, Toruń 2019.
Molènes A. de, Traité pratique des fonctions de procureur du roi: suivi d’une discussion sur la question de duel, t. I, Paris 1843.
Montesquieu, Listy perskie, tłum. T. Boy-Żeleński, Warszawa 1951.
Montesquieu, O duchu praw, tłum. T. Boy-Żeleński, Warszawa 2012.
Morin A., Répertoire général et raisonné du droit criminel, t. I, Paris 1850.
Mourre M., Dictionnaire encyclopédique d’histoire (8 vols complet de A à Z), t. 5, Paris 1978.
Nagle J., Un orgueil français: La vénalité des offices sous l’Ancien Régime, Paris 2008.
Neveu L., Procès des templiers, Paris 1877.
Oeuvres de Mr. de Voltaire, t. 29, Genève 1775.
Olivier-Martin F., Précis d’histoire du droit français, Paris 1951.
Ortolan J. L. E., Ledeau L., Le Ministère public en France : traité et code de son organisation, de sa compétence et de ses fonctions dans l’ordre politique, judiciaire et administratif..., t. I, Paris 1831.
Padoa-Schioppas A., A History of Law in Europe: From the Early Middle Ages to the Twentieth Century, Cambridge 2017. https://doi.org/10.1017/9781316848227 DOI: https://doi.org/10.1017/9781316848227
Paringault E., De l’adage que tout juge est officier du ministère public et de son application tant dans l’ancien droit que dans le droit actuel, „Revue historique de droit français et étranger” 1857, t. 3.
Planche à tracer de la cérémonie de l'inauguration de la [Loge] ... de Saint Jean, régulièrement constituée à l’orient de Semur en Auxois, b.m.w. 1784.
Pluen O., L’inamovibilité des magistrats : un modèle ? [niepublikowana rozprawa doktorska], Université Panthéon-Assas w Paryżu, https://docassas.u-paris2.fr/nuxeo/site/esupversions/0c5bec53-71c8-4569-91b3-3f5e0f4e0143?inline [dostęp: 23.02.2022].
Rassat M.-L., Le ministère public entre son passé et son avenir, Paris 1965.
Rigaudière A., Penser et construire l’État dans la France du Moyen Âge (XIIIe–XVe siècle), Vincennes 2003. https://doi.org/10.4000/books.igpde.6256 DOI: https://doi.org/10.4000/books.igpde.6256
Robillard C.-J., Considérations sur l’institution du ministère public dans le système de l’accusation judiciaire, d’après les législations anciennes, le droit criminel en France et les principes de la Charte, Paris 1821.
Saulnier de La Pinelais G., Les gens du roi au Parlement de Bretagne, Rennes – Paris 1902.
Sczaniecki M., Powszechna historia państwa i prawa, Warszawa 1986.
Spiridès C. D., Étude historique et critique sur la maxime : Nul en France ne plaide par procureur hormis le roi, Paris 1897.
Storez-Brancourt I., Dans l’ombre de Messieurs les gens du Roi : le monde des substituts [w:] J.-M. Carbasse (red.), Histoire du parquet, Paris 2000.
Toman J., Konstytucyjna i ustawowa pozycja prokuratury w państwach – członkach Rady Europy, „Prokuratura i Prawo” 1997, nr 5.
Waltoś S., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2008.
Ważny A., Usytuowanie prokuratury w niektórych państwach europejskich, „Prokuratura i Prawo” 2002, nr 7–8.
Wedgwood H., A Dictionary of English Etymology, London 1872.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Piotr Turek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
od 2023 r. 