Znaczenie przywileju koszyckiego z 1374 roku wobec rozważań o prawach kobiet w Polsce
PDF

Słowa kluczowe

przywilej koszycki
przywileje szlacheckie
Ludwik I Wielki
Kazimierz Wielki
Jadwiga Andegaweńska
prawa kobiet

Jak cytować

Lisiecka, J. (2023). Znaczenie przywileju koszyckiego z 1374 roku wobec rozważań o prawach kobiet w Polsce. Czasopismo Prawno-Historyczne, 75(1), 161–180. https://doi.org/10.14746/cph.2023.1.6

Abstrakt

Problematyka artykułu dotyczy niedostrzeganego dotąd przez badaczy historii aspektu przywileju koszyckiego z 1374 r. Oprócz niewątpliwego znaczenia tego aktu dla rozwoju demokracji szlacheckiej miał on także znaczenie jako pierwszy akt prawny na ziemiach polskich traktujący o prawach kobiet. Nadanie przywileju z 1374 r. przedstawiono w kontekście dziejowym przez ujęcie tego zdarzenia prawnego na tle sytuacji na ziemiach polskich w XIV wieku, uwzględniając zagadnienia historyczne, polityczne, społeczne i kulturowe. Ukazano również sytuację prawno-społeczną kobiet. Scharakteryzowano postanowienia przywileju koszyckiego, z uwzględnieniem celu jego nadania, tj. zagwarantowania córkom Ludwika I Wielkiego sukcesji tronu polskiego, oraz omówiono jego następstwa.

Przedstawiono nadanie przywileju z 1374 roku w kontekście dziejowym poprzez uplasowanie tego zdarzenia prawnego na tle sytuacji na ziemiach polskich w XIV wieku, uwzględniając zagadnienia historyczne, polityczne, społeczne oraz kulturowe. Wskazano również na sytuację prawno – społeczną kobiet. Scharakteryzowano postanowienia przywileju koszyckiego, ze szczególnym uwzględnieniem celu jego nadania, tj. zagwarantowania córkom Ludwika I Wielkiego sukcesji tronu polskiego oraz wskazano na jego następstwa.

https://doi.org/10.14746/cph.2023.1.6
PDF

Bibliografia

Adamiak E., Kobiety w Biblii. Stary Testament, Kraków 2006.

Bogucka M., Gorsza płeć. Kobieta w dziejach Europy od antyku po wiek XXI, Warszawa 2005.

Blazer O., Królestwo Polskie 1295–1370, Kraków 2005.

Czubiński A., Topolski J., Historia Polski, Wrocław 1988.

Dąbrowski J., Korona Królestwa Polskiego w XVI wieku, Kraków 2010.

Dziadzio A., Powszechna historia prawa, Warszawa 2012.

Długosz J., Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, księga X, red. J. Mrukówna, Warszawa 1981.

Helios J., Jedlecka W., Wpływ feminizmu na sytuację społeczno-prawną kobiet, Wrocław 2016.

Galwas S., Król i stany w późnośredniowiecznej Europie Środkowo-Wschodniej wobec modernizacji państwa [w:] A. Marzec, M. Wilamowski (red. ), Król w Polsce XIV i XV wieku, Kraków 2006.

Grodziski S., Obywatelstwo w szlacheckiej Rzeczypospolitej, Kraków 1964.

Grodziski S., Porównawcza historia ustrojów państwowych, Kraków 2008.

Grzybowski K., Teoria reprezentacji w Polsce epoki odrodzenia, Warszawa 1959.

Ihnatowicz I., Mączak A., Zientara B., Społeczeństwo polskie od X do XX wieku, Warszawa 1979.

Janko z Czarnkowa, Kronika, oprac. M. D. Kowalski, tłum. J. Żerbiłło, Kraków 2012.

Janko z Czarnkowa, Ludwik Węgierski [w:] A. Wyrobisz, Poczet królów i książąt polskich, Warszawa 1978.

Kulesza R., Kowalewski K., Zrozumieć przeszłość. Starożytność i średniowiecze, Warszawa 2013.

Marzec A., W przededniu zjazdu koszyckiego. Dokument królowej Elżbiety Łokietkówny z 7 września 1374 roku, „Roczniki Historyczne" 2016, t. LXXXII, s. 139–148. DOI: https://doi.org/10.12775/RH.2016.05

Matuszewski J., Przywileje i polityka podatkowa Ludwika Węgierskiego w Polsce, Łódź 1983.

Russocki S., Równość w stadle a struktury stanowe średniowiecznej Polski. Garść uwag semantycznych [w:] S. K. Kuczyński (red.), Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. IV, Warszawa 1990.

Salmonowicz S., La noblesse polonaise contre l’arbitraire du pouvoir royal: les privilèges judiciaires de la noblesse, „Revue historique de droit français et étranger” 1994, nr 1, s. 21–29.

Sawicki J., Przywilej koszycki z 1374 roku [w:] Wybór tekstów źródłowych z historii państwa i prawa polskiego, oprac. J. Sawicki, Warszawa 1952.

Sobańska-Bondaruk M., Lenard S., Wiek V–XV w źródłach, Warszawa 2003.

Sokołowska M., Rozdeptane na chwałę Bożą, Gdańsk 1995.

Sroka S., Genealogia Andegawenów węgierskich, Kraków 2015.

Sucheni-Grabowska A., Spory królów ze szlachtą polską, Kraków 1988.

Sucheni-Grabowska A., Żaryń M., Między monarchią a demokracją. Studia z dziejów Polski XV–XVIII wieku, Warszawa 1994.

Wyczański A., Uwarstwienie społeczne w Polsce XVI wieku. Studia, Wrocław 1977.

Wyrozumski J., Fragment postanowień w Budzie [w:] J. Wyrozumski, Dzieje Polski piastowskiej, Kraków 2017.

Zwoliński A., Kobieta silna płeć, Kraków 2016.

Anna Jagiellonka – ostatni król z dystastii Jagiellonów, https://www.polskieradio24.pl/39/156/Artykul/2203654,Anna-Jagiellonka-ostatni-krol-z-dynastii-Jagiellonow [dostęp: 29.04.2022].

Przywileje szlacheckie [w:] Encyklopedia PWN, https://www.encyklopedia.pwn.pl/;3964006.html [dostęp: 1.05.2022].

stycznia 1355 roku został nadany przywilej budziński, Historykon.pl, 24.01.2022, https://historykon.pl/24-stycznia-1355-roku-zostal-nadany-przywilej-budzinski/[dostęp: 30.04.2022].

Kamieński A., Anna Jagiellonka (król Polski 1575–1596), https://twojahistoria.pl/encyklopedia/anna-jagiellonka-krol-polski-1575-1596/ [dostęp: 29.04.2022].

Pytko K., Pełna kontrola i kult dziewictwa. Dyskryminacja kobiet. Od zawsze. W każdej kulturze, 2020, https://www.focus.pl/artykul/slaba-piekna-czy-gorsza-o-przypisanej-kobietom-roli [dostęp: 1.05.2022].

Stan społeczny [w:] Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl›haslo›stan-spoleczny [dostęp: 1.05.2022].

Uruszczak W., Przywilej koszycki [w:] Muzeum Historii Polski. Kalendarium historyczne, https://muzhp.pl/pl/e/15/przywilej-koszycki [dostęp: 1.05.2022].