Słowa kluczowe
sądy specjalne
okupacja niemiecka
Generalne Gubernatorstwo
pomoc Żydom
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł dotyczy działalności Sądu Specjalnego w Radomiu (Sondergericht Radom) w latach 1939–1945, czyli jednego z niemieckich sądów specjalnych funkcjonujących na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Przed laty pisał o tym Andrzej Wrzyszcz. Ponowne podjęcie tego tematu jest uzasadnione dotarciem do nowych źródeł, które pozwalają na rozszerzenie i uzupełnienie dotychczasowych ustaleń. Dotyczą one najważniejszych obszarów działalności sądu specjalnego, takich jak osoba pierwszego prezesa i okoliczności powołania sądu, sylwetki sędziów, zachowane orzecznictwo oraz liczba osób skazanych na karę śmierci. W artykule przedstawiono również wybrane wyroki sądu specjalnego, m.in. za pomoc Żydom, samowolne opuszczenie getta czy znęcanie się niemieckiego urzędnika nad ludnością polską.
Finansowanie
Narodowe Centrum Nauki
Bibliografia
Bartnicka A., Światopogląd w działaniu. Heinrich Himmler i jego wizja rasowego imperium III Rzeszy, Gdańsk 2023.
Franecki J., Działalność sądów specjalnych w dystrykcie radomskim, Kielce 1978.
Franecki J., Hitlerowski aparat policyjny i sądowniczy i jego działalność w dystrykcie radomskim ze szczególnym uwzględnieniem ziemi radomskiej, Radom 1978.
Góral J., Uzdowski M., Hitlerowski Sąd Specjalny w Piotrkowie Trybunalskim. Zarys działalności [w:] J. Góral (red.), Materiały z sesji naukowej: Okupacja hitlerowska w Piotrkowskiem, Piotrków Trybunalski 1998.
Graczyk K., Ewakuacja Sądu Specjalnego w Bielsku (Sondergericht Bielitz) w świetle raportów urzędnika bielskiej prokuratury z 1945 roku, „Szkice Archiwalno-Historyczne” 2017, nr 14, s. 149–155.
Graczyk K., Opinia profesora Władysława Woltera w sprawie działalności sądów niemieckich na obszarach polskich w okresie najazdu hitlerowskiego, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2021, t. 14, z. 2, s. 221–257. DOI: https://doi.org/10.4467/20844131KS.21.015.13523
Graczyk K., Pierwszy Sondergericht na ziemiach polskich. Z działalności Sądu Specjalnego w Częstochowie (Sondergericht Tschenstochau) (1939–1945), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2022, z. 2, s. 179–219. DOI: https://doi.org/10.14746/cph.2022.2.8
Graczyk K., Sądy specjalne III Rzeszy jako „sądy doraźne frontu wewnętrznego” (1933–1945), „Miscellanea Historico-Iuridica” 2019, t. XVIII, z. 2, s. 165–201. DOI: https://doi.org/10.15290/mhi.2019.18.02.08
Graczyk K., Sondergericht Kattowitz. Sąd Specjalny w Katowicach 1939–1945, Warszawa 2020.
Graczyk K., Z działalności Sądu Specjalnego w Piotrkowie (Sondergericht Petrikau) (1939–1945), „Saeculum Christianum” 2023, t. XXX, nr 2, s. 268–284. DOI: https://doi.org/10.21697/sc.2023.30.2.19
Graczyk K., Z organizacji i działalności Sądu Specjalnego w Kielcach (Sondergericht Kielce) (1939–1945), „Zeszyty Prawnicze” 2023, t. 23, nr 1, s. 79–126. DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2023.23.1.04
Handbuch der Justizverwaltung, Berlin 1942.
Majer D., „Narodowo obcy” w III Rzeszy. Przyczynek do narodowosocjalistycznego ustawodawstwa i praktyki prawniczej w administracji i wymiarze sprawiedliwości ze szczególnym uwzględnieniem ziem wcielonych do Rzeszy i Generalnego Gubernatorstwa, Warszawa 1989.
Mielnik H., Sądownictwo polskie (nieniemieckie) w dystrykcie lubelskim Generalnego Gubernatorstwa w latach 1939–1944, Lublin 2020.
Okupacja i ruch oporu w Dzienniku Hansa Franka 1939–1945, t. 1, Warszawa 1970.
Piątkowski S., Antoniak Bazyli [w:] A. Namysło, G. Berendt (red.), Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej, Warszawa 2014.
Piątkowski S., Radom w latach wojny i okupacji niemieckiej (1939–1945), Lublin – Warszawa 2019.
Piątkowski S., Sądownictwo radomskie. Zarys historii, Radom 2017.
Piątkowski S., Więzienie niemieckie w Radomiu 1939–1945, Lublin 2009.
Piątkowski S., Zapomniane ofiary. O przestępcach kryminalnych i ich losach w Radomskiem w pierwszym roku okupacji hitlerowskiej [w:] U. Oettingen, J. Szczepański (red.), Społeczeństwo i kultura w regionie świętokrzyskim w XIX i XX wieku, Kielce 2009.
Piątkowski S., Władysław Tyczyński [w:] A. Namysło, G. Berendt (red.), Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej, Warszawa 2014.
Wrzyszcz A., Okupacyjne sądownictwo niemieckie w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945. Organizacja i funkcjonowanie, Lublin 2008.
Wrzyszcz A., Placówka Zapasowa Organów Resortu Sprawiedliwości Generalnego Gubernatorstwa w Görlitz 1944–1945, [w:] M. Głuszak, D. Wiśniewska-Jóźwiak (red.), Nil nisi veritas. Księga dedykowana Profesorowi Jackowi Matuszewskiemu, Łódź 2016. DOI: https://doi.org/10.18778/8088-187-7.35
Wrzyszcz A., Sądownictwo SS i policji w Generalnym Gubernatorstwie (stan badań), „Studia Iuridica Lublinensia” 2013, t. 19, s. 361–371.
Wrzyszcz A., Z badań nad ewakuacją organów resortu sprawiedliwości Generalnego Gubernatorstwa w latach 1944–1945, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2008, nr 11, s. 263–275.
Wrzyszcz A., Z działalności Sądu Specjalnego w Radomiu (1939–1945), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2001, z. 1, s. 327–342.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Konrad Graczyk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
od 2023 r. 