Słowa kluczowe
Delegatura Rządu na Kraj
likwidacje
Ekspozytura Urzędu Śledczego „Start”
„Sztafeta” - „Podkowa”
Kedyw
Armia Krajowa
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł przedstawia podstawy prawne sądownictwa podległego Delegaturze Rządu na Kraj, a także historię powołania i działalność Cywilnego Sądu Specjalnego w Warszawie z uwzględnieniem prawników zaangażowanych w jego działalność, sposób działania oraz jednostki współpracujące z sądem. W artykule ukazano również osoby skazane przez Cywilny Sąd Specjalny, formułowane przeciwko nim zarzuty oraz okoliczności wykonania wydanych wyroków śmierci.
Bibliografia
Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 27 X 1943 r. o postępowaniu doraźnym (Dz.U. Nr 11, poz. 31).
Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 19 III 1928 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 33, poz. 313).
Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 11 VII 1932 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 60, poz. 571).
Rozporządzenie Rady Ministrów z 1 IX 1939 r. o wprowadzeniu postępowania doraźnego przed sądami powszechnymi w sprawach o niektóre przestępstwa (Dz.U. Nr 87, poz. 554).
Rozporządzenie Tymczasowej Krajowej Rady Ministrów z dnia 3 V 1944 r. o sądach karnych specjalnych (Dz.U. Nr 1, poz. 6).
Opracowania
Amtliches Fernsprechbuch für den Distrikt Warschau, Deutsche Post Osten 1942.
Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 1: Listy o Zagładzie, oprac. R. Sakowska, Warszawa 1997.
Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945, wrzesień 1939 – czerwiec 1941, t. I, cz. 1, Warszawa 2015.
Bartoszewski W., 1859 dni Warszawy, Kraków 1974.
Bartoszewski W., Warszawski pierścień śmierci 1939–1944. Terror hitlerowski w okupowanej Warszawie, Warszawa 2008.
Bayer W., Samorząd adwokacki w dobie walki z okupacją hitlerowską (przyczynki do dziejów adwokatury polskiej w okresie 1939–1945), „Palestra” 1968, nr 11, s. 35–57.
Borzymska Z., Żebrowski R. (red.), Polski Słownik Judaistyczny, t. II, Warszawa 2003.
Czaputowicz J. (red.), Administracja cywilna Polskiego Państwa Podziemnego i jej funkcje w okresie Powstania Warszawskiego, Warszawa 2011.
Domańska R., Policja Bezpieczeństwa dystryktu warszawskiego i jej więzienie śledcze „Pawiak”, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce” 1978, t. 28, s. 145–229.
Drozdowski M.M, Marceli Porowski. Prezydent powstańczej Warszawy. Działacz samorządowy, Delegat rządu RP na m.st. Warszawa, Warszawa 2010.
Duraczyński E., W sprawie usunięcia Polskich Socjalistów z Politycznego Komitetu Porozumiewawczego, „Najnowsze Dzieje Polski” 1962, t. 6, s. 91–107.
Fojcik S., Żołnierze AK „Kryska”, Warszawa 1994.
Gałęzowski M., Ernst Eugeniusz Juliusz [w:] A. Redzik (red.), Słownik biograficzny adwokatów polskich, t. III, z. 1, Warszawa 2018.
Gondek L., W imieniu Rzeczypospolitej. Wymiar sprawiedliwości w Polsce w czasie II wojny światowej, Warszawa 2011.
Grabowski W., Delegatura Rządu Rzeczypospolitej na Kraj, Warszawa 1995.
Grabowski W., Państwowy Korpus Bezpieczeństwa – konspiracyjna policja Polskiego Państwa Podziemnego [w:] R. Spałek (red.), Porządek publiczny i bezpieczeństwo w okupacyjnej Warszawie, Warszawa 2018.
Grabowski W., Polska Tajna Administracja Cywilna 1940–1945, Warszawa 2003.
Grabowski W., Sądy Kapturowe Delegatury Rządu na Kraj – przyczynek do działalności Polskiego Państwa Podziemnego, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2007, z. 2, s. 257–267.
Grabowski W., Struktury organizacyjne służb bezpieczeństwa i wymiaru sprawiedliwości Polskiego Państwa Podziemnego [w:] W. Grabowski (red.), Organy bezpieczeństwa i wymiar sprawiedliwości Polskiego Państwa Podziemnego, Warszawa 2005.
Hempel A., Pogrobowcy klęski. Rzecz o policji „granatowej” w Generalnym Gubernatorstwie, Warszawa 1990.
Jaworski Cz., O udziale adwokatów w Powstaniu Warszawskim raz jeszcze, „Palestra” 2014, nr 10, s. 122–130.
Kania L., Służba Sprawiedliwości w Wojsku Polskim 1795–1945. Organizacja – prawo – ludzie, Siedlce 2015.
Kedyw Okręgu Warszawa Armii Krajowej. Dokumenty – rok 1943, wyb. i oprac. H. Rybicka, Warszawa 2006.
Kirkiczenko J., Kraczkiewicz M. (red.), Kalendarz informator sądowy na rok 1929, Warszawa 1929.
Kirkiczenko J., Kraczkiewicz M. (red.), Kalendarz informator sądowy na rok 1930, Warszawa 1930.
Kirkiczenko J., Kraczkiewicz M. (red.), Kalendarz informator sądowy na rok 1931, Warszawa 1931.
Kirkiczenko J., Kraczkiewicz M. (red.), Kalendarz informator sądowy na rok 1932, Warszawa 1932.
Kirkiczenko J., Kraczkiewicz M. (red.), Kalendarz informator sądowy na rok 1933, Warszawa 1933.
Kirkiczenko J., Kraczkiewicz M., Rudzisz K. (red.), Kalendarz informator sądowy na rok 1934, Warszawa 1934.
Kirkiczenko J., Kraczkiewicz M., Rudzisz K. (red.), Kalendarz informator sądowy na rok 1935, Warszawa 1935.
Kirkiczenko J., Kraczkiewicz M., Rudzisz K. (red.), Kalendarz informator sądowy na rok 1936, Warszawa 1936.
Kirkiczenko J., Kraczkiewicz M., Rudzisz K. (red.), Kalendarz informator sądowy na rok 1937, Warszawa 1937.
Kirkiczenko J., Kraczkiewicz M., Rudzisz K. (red.), Kalendarz informator sądowy na rok 1938, Warszawa 1938.
Kirkiczenko J., Kraczkiewicz M., Rudzisz K. (red.), Kalendarz informator sądowy na rok 1939, Warszawa 1939.
Korboński S., Polskie Państwo Podziemne. Przewodnik po podziemiu z lat 1939–1945, Warszawa 2008.
Korboński S., W imieniu Rzeczypospolitej..., Warszawa 1991.
Korkuć M., Niemiecka Polnische Polizei. Historyczny i państwowo-prawny kontekst funkcjonowania granatowej policji w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945 [w:] T. Domański, E. Majcher-Ociesa (red.), Policja granatowa w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945, Kielce–Warszawa 2019.
Król A., Kompleks więzienny „Gęsiówka”, https://zapisyterroru.pl/dlibra/context?id=context38 [dostęp: 17.11.2020].
Krzemiński Z., Kartki z dziejów adwokatury warszawskiej, Warszawa 2008.
Kunert A.K., Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1944, t. 3, Warszawa 1991.
Lis C.J, Likwidatorzy zdrajców. Z wyroków Polski Podziemnej, Katowice 2019.
Lisiewicz P.M., W imieniu Polski Podziemnej. Z dziejów Wojskowego Sądownictwa Specjalnego Armii Krajowej, Warszawa 1988.
Machcewicz A., Kazimierz Moczarski. Biografia, Kraków 2018.
Marszalec J., Ochrona porządku i bezpieczeństwa publicznego w Powstaniu Warszawskim, Warszawa 1999.
Meldunek „Hanny”, b.d., https://www.zapisyterroru.pl/dlibra/show-content?id=148& [dostęp: 17.11.2020].
Muszyński W., Sprawiedliwy z ONR „Falanga”, „Biuletyn IPN” 2010, nr 11, s. 97–101.
Ney-Krwawicz M., Komenda Główna Armii Krajowej 1939–1945, Warszawa 1990.
Oddział Dyspozycyjny „A” warszawskiego Kedywu. Dokumenty z lat 1943–1944, oprac. H. Rybicka, Warszawa 2007.
Oddział Dyspozycyjny „B” warszawskiego Kedywu. Dokumenty z lat 1942–1944, oprac. H. Rybicka, Warszawa 2005.
Oddział kobiecy warszawskiego Kedywu. Dokumenty z lat 1943–1945, oprac. H. Rybicka, Warszawa 2002.
Oddziały i akcje Kedywu Okręgu Warszawskiego poza Warszawą. Dokumenty z lat 1943–1944, wyb. i oprac. H. Rybicka, Warszawa 2011.
Otocki W., O sądownictwie podziemnym, „Bellona” 1952, nr 2, s. 45–52.
Pasek W., Bolesława Kontryma życie zuchwałe, Warszawa 2006.
Paśnik J., Regulacja działalności podziemnego sądownictwa w latach 1940–1942 przez kodeks Sądów Kapturowych oraz przepisy materialne, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1986, nr 4, s. 432–442.
Protokoły posiedzeń Komitetu dla Spraw Kraju, cz. 1: 1939–1941, oprac. i red. W. Grabowski, Warszawa 2008.
Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, t. III: Armia Krajowa, Londyn 1950.
Romanowska E., Prokurator Zygmunt Ojrzyński (1903–1905). Zapomniana ofiara mordu sądowego, https://www.witrynahistoryczna.pl/artykuly/prokurator-zygmunt-ojrzynski/ [dostęp: 1.09.2020].
Romanowska E., „Wkrótce już stanę przed innym sądem...”. Prawnicy II Rzeczypospolitej represjonowani w Polsce w latach 1944–1956, Warszawa 2020.
Rosłoniec W., Wymiar sprawiedliwości Polskiego Państwa Podziemnego (1939–1945), „Palestra” 1989, nr 8–10, s. 19–38.
Rutkowska J., Udział adwokatów w Powstaniu Warszawskim, „Palestra” 1983, nr 8, s. 46–59.
Salmonowicz S., Polskie Państwo Podziemne. Z dziejów Walki Cywilnej 1939–1945, Warszawa 1994.
Sierchuła R., Zabójca z Londynu, „Inne Oblicza Historii” 2011, nr 3.
Sieroszewski W., Służba Sprawiedliwości w Powstaniu Warszawskim, „Prawo i Życie” nr 15 z 18 XI 1956 r., s. 5–7.
Spałek R., Ekspozytura Urzędu Śledczego PKB w Warszawie – kryptonim Start. Między okupacyjną rzeczywistością a mistyfikacją procesu stalinowskiego (1943–1951) [w:] R. Spałek (red.), Porządek publiczny i bezpieczeństwo w okupacyjnej Warszawie, Warszawa 2018.
Spis abonentów warszawskiej sieci telefonów Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej rok 1937/38, Warszawa 1937.
Spis abonentów warszawskiej sieci telefonów Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej rok 1939/40, Warszawa 1939.
Stachiewicz P., Parasol. Dzieje oddziału do zadań specjalnych Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej, Warszawa 1984.
Strzembosz T., Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939–1944, Warszawa 1983.
Szerkus O., Die Sondergerichtsbarkeit des Polnischen Untergrundstaates, Berlin 2018. DOI: https://doi.org/10.3790/978-3-428-55681-6
Szopa P., „W imieniu Rzeczypospolitej...”. Wymiar sprawiedliwości Polskiego Państwa Podziemnego na terenie Podokręgu AK Rzeszów, Rzeszów 2014.
Szyprowski B., Aresztowanie Jadwigi Kuberskiej „Mei” i Ireny Kalinowskiej „Ludki” oraz likwidacja konfidenta Mieczysława Darmaszka, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2020, nr 1, s. 102–142. DOI: https://doi.org/10.32089/WBH.PHW.2020.1(271).0004
Szyprowski B., Sąd Kapturowy przy Komendzie Głównej Związku Walki Zbrojnej w Warszawie (sierpień 1940 r. – listopad 1941 r.). Podziemie w walce ze zdrajcami Rzeczypospolitej, Warszawa 2016.
Wilamowski J., Srebrniki Judasza. Zdrada i kolaboracja. Konfidenci niemieckich władz bezpieczeństwa w okupowanej Polsce 1939–1945, Warszawa 2004.
Witkowski W., Kedyw Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej w latach 1943–1944, Warszawa 1985.
Zasieczny A., Zdrajcy, donosiciele i konfidenci w okupowanej Polsce 1939–1945, Warszawa 2016.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Bartłomiej P. Szyprowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.