Sandomierskie - dzieje degradacji historycznego regionu

Abstrakt

Zamierzam tu przedstawić w zarysie proces degradacji tzw. regionu historycznego na przykładzie jednostki terytorialnej, istniejącej do niedawna w świadomości znacznej części mieszkańców Polski pod nazwą ziemi sandomierskiej. Gdybyśmy zapytali na wstępie, czy to bardziej geografia, czy też historia uczyniła Sandomierz miejscem znaczącym na mapie naszego kraju, to niewątpliwie należałoby dać pierwszeństwo elementom przestrzennym. Znakomite położenie u zbiegu dwóch spławnych rzek, pośród pól od prawieków wyróżniających się żyznością na lewym brzegu Wisły oraz odwiecznej, równie życiodajnej puszczy na jej prawym brzegu - predestynowało ten gród do odegrania wielkiej roli. Natomiast historia obeszła się z Sandomierzem raczej po macoszemu. Widzimy - najogólniej rzecz biorąc - zwłaszcza od końca średniowiecza, proces zacieśniania się władczych uprawnień miasta i wynikających z nich możliwości. Właściwie należałoby to nazwa regresem.