Casus Zajączkowskich. Uwagi o działalności sądu sejmowego

Abstrakt

Dnia 17 maja 1791 r. uchwalona została nowa ustawa o sądzie sejmowym. Regulacje w niej zawarte inspirowane były w dużej mierze „duchem legalizmu, racjonalizmu i humanitaryzmu”. Współczesny badacz, chcący prześledzić praktykę działania tego sądu w oparciu o nowe przepisy, natrafia na problemy wynikające nie tylko z faktu zniszczenia prawie całości akt sądu sejmowego, ale i z powodu stosunkowo niewielkiej liczby przypadków, które były przedmiotem działalności sądu sejmowego. W latach 1775-1792 rozpatrywał on jedynie 4 sprawy. Jednakże casus Zajączkowskich jest wyjątkowy z racji funkcjonowania już wówczas wspomnianych na początku nowych regulacji, podczas gdy pozostałe 3 przypadki rozpatrywane były w myśl rozwiązań wcześniej obowiązujących. Tadeusz Korzon, wskazując na ów analizowany w niniejszym artykule casus, napisał: „Sprawę przeciwko Zajączkowskiej z mężem «za występek przeciwko sejmowi» kazała wytoczyć izba dnia 11 października 1791 r. O co tu szło? Nie wiemy...”.