Środki przeciwdziałania unikaniu odpowiedzialności karnej w prawie rzymskim okresu pryncypatu

Abstrakt

Tak jak współcześnie, również w społeczeństwie rzymskim nie do zaakceptowania była sytuacja, aby sprawca przestępstwa pozostał bezkarny. Postulat zapewnienia nieuchronności represji karnej zgłaszali najwybitniejsi z jurystów rzymskich epoki pryncypatu, chociaż czynili to akurat na gruncie odpowiedzialności deliktowej:

1. 9,2, 51,2 (Iulianus, libro octogensimo sexto digestorum): ...cum neque impunita maleficia esse oporteat.
2. 5, 1, 18, 1 (Ulpianus, libro vicesimo tertio ad edictum): ...exspectatur impunita sint maleficia.

Wymierzana kara mogła zaspokajać społeczne poczucie sprawiedliwości nie tylko dlatego, że była surowa, ale także, a może przede wszystkim dlatego, że była nieuchronna. W niniejszym opracowaniu mowa będzie o praktyce unikania odpowiedzialności przez sprawców przestępstw oraz środkach reakcji rzymskiego prawa karnego na tę praktykę. Kilka poczynionych tu uwag ma zilustrować tezę, że wprawdzie co do zasady rzymskie prawo karne nie tolerowało unikania odpowiedzialności karnej, wyrażając postulat nieuchronności represji karnej, to jednak nie brakuje także dowodów na istnienie odstępstw od tej reguły.