Z polskich prac nad kodyfikacją zasad etyki adwokackiej (1886-1961)

Abstrakt

Kwestia ujęcia w systematyczną całość zasad godności zawodu adwokata została podjęta przez polskich adwokatów jeszcze w czasach zaborów. W 1886 roku, niejako w odpowiedzi na rosnące zainteresowanie w kołach obrończych Warszawy tematem etyki zawodowej, adwokat Adolf Suligowski, przy współudziale Stanisława Bełzy, Juliusza Benzefa i Alfonsa Preissa, opracował ankietę zatytułowaną: Kwestionariusz do etyki obrończej. Zawierała ona sto cztery pytania, dotyczące najważniejszych problemów etycznych, związanych z wykonywaniem zawodu adwokata, a w szczególności stosunku do klientów, sądu, kolegów-adwokatów i dependentów. Wstęp do tej ankiety napisał Adolf Suligowski, kreśląc między innymi takie słowa: „Stan obrończy w naszym kraju, pomimo dawnego istnienia, nie sformułował dotąd zasad etycznych dla swojej działalności w społeczeństwie. W braku ustalonych norm, obrońcy kierowali się własnym natchnieniem, może zwykle dobrym, które jednak bywało błędnym. Nie krępowani żadnymi stałymi wskazówkami, idąc drogą osobistych popędów i poglądów, stawać mogli niekiedy w sprzeczności z wymaganiami i potrzebami ogółu. Musiało się to odbijać ujemnie w skutkach”. Kwestionariusz do etyki obrończej został opublikowany w numerze 14 „Gazety Sądowej Warszawskiej” z 1886 roku, a niezależnie od tego rozesłany w liczbie 598 egzemplarzy do prawników z Warszawy i innych terenów Rosji, a także do prawników z zaboru pruskiego i austriackiego. Nadeszło wiele odpowiedzi, z różnych stron, ale przede wszystkim od warszawskich adwokatów przysięgłych i notariuszy, członków Izby Sądowej w Warszawie oraz tamtejszych obrońców prywatnych. We wszystkich, pomimo pewnych różnic w szczegółach, ujawniły się duże wymagania stawiane adwokatom, ale i odpowiednio wysokie pojęcie o stanowisku, jakie powinien zajmować stan obrończy. Nadesłane opinie, zdania i poglądy miały posłużyć autorom ankiety do opracowania zbioru zasad etyki zawodowej. Taki zbiór jednak wówczas nie powstał. Być może samym autorom zabrakło ostatecznie energii, by samodzielnie, bez poparcia oficjalnych czynników, doprowadzić rozpoczęte dzieło do końca. Na pewno stwierdzić jednak można, że adwokatura Królestwa Polskiego, pozbawiona samorządu zawodowego i pozostająca pod nadzorem władz rosyjskich, nie miała możliwości podjęcia dalszych regularnych prac nad zbiorem zasad etyki adwokackiej, nie mogąc oficjalnie podejmować żadnych samodzielnych kroków, a tym bardziej powoływać specjalnych komisji, mających zająć się określoną problematyką.