Filozofia prawa Edmunda Krzymuskiego

Abstrakt

Wśród polskich filozofów prawa, których działalność naukowa objęła przełom XIX i XX wieku, doniosłą rolę grał Edmund Krzymuski (1851-1928). Pozostając przez całe swoje życie w kręgu inspiracji kantowskich, był – jak wiemy – nie tylko znanym karnistą, ale także wybitnym filozofem prawa, zwłaszcza prawa karnego. Można nawet powiedzieć, że swoją działalność naukową zapoczątkował i zakończył pracami z zakresu właśnie filozofii prawa, do której odwoływał się równie często przy tworzeniu dzieł, przede wszystkim z zakresu prawa karnego materialnego. W tym kontekście powyższe dyscypliny prawnicze od początku kariery naukowej E. Krzymuskiego stanowiły główny przedmiot jego zainteresowań, o których tak pisał jako młody uczony na przełomie 1874-1875 roku w swoim Curriculum vitae: „[...] Wyjechałem do Heidelbergu, aby zbliżywszy się do Rödera poznać bliżej kierunek Krausego w filozofii prawa. Jednocześnie pragnąłem sobie wyjaśnić stanowisko teorii poprawy w prawie karnym. Filozofia prawa bowiem i prawa karnego stanowiły już wtedy przedmiot moich specjalnych studiów”. Znany obecnie przede wszystkim jako wybitny dogmatyk prawa karnego wyrażał poglądy tzw. klasycznej szkoły prawa, opierającej się na założeniach niemieckich klasyków filozofii idealistycznej, głównie Immanuela Kanta i Georga F.W. Hegla. E. Krzymuski stanowi jednak pewnego rodzaju wyjątek, gdyż można go zaliczyć do tych polskich filozofów prawa inspirowanych kantowską filozofią, który był zdeklarowanym neokantystą. Jest to o tyle ważne, że świadomie odwoływał się do kantowskiej filozofii, której pozostał wierny do końca życia, z konsekwencją propagując jej główne założenia, zarówno w przedmiocie filozofii prawa, jak i ówczesnego prawa karnego. Nauka prawa na przełomie XIX i XX wieku od ustaleń tzw. szkoły klasycznej stopniowo już odchodziła, ustępując miejsca na rzecz nowocześniejszych rozwiązań prawno-karnych, wynikających z teorii naukowych nurtu socjologicznego i psychologicznego. Podobnie rzecz się miała z dominującymi do tej pory teoriami prawa natury, ustępującymi z kolei pola koncepcjom pozytywistycznym.