Suftağa w klasycznym świecie islamu i jej wpływ na kształtowanie się weksla w średniowiecznej Europie

Abstract

W IX i X wieku kultura i cywilizacja arabsko-muzułmańska przeżywała swój złoty okres. Apogeum jej rozwoju było widoczne we wszystkich dziedzinach życia: w literaturze, architekturze, sztuce i nauce. Imperium było wówczas potęgą nie tylko militarną, ale i ekonomiczną. Niezwykła witalność komercyjna tego okresu przejawiała się w rozwoju i bogaceniu się miast, rozbudowywaniu miejskich bazarów i targowisk, wzroście istniejących upraw rynkowych i wprowadzaniu nowych. Gwarantem rozwoju ekonomicznego była intensyfikacja handlu, szczególnie zaś handlu między głównymi miastami prowincji kalifatu oraz handlu międzynarodowego. Do momentu przejęcia władzy przez dynastię Abbasydów (750-1258) handel nie był domeną arabską i zarazem muzułmańską. Kupcy muzułmańscy, wśród nich Arabowie, dumnie wkroczyli na arenę tzw. wielkiego handlu praktycznie dopiero za rządów abbasydzkich. Pojawili się obok autochtonicznych kupców żydowskich, chrześcijańskich, a także tzw. „kupców obcych". Gęsta siatka szlaków handlowych zarówno morskich, jak i lądowych pokrywała ówczesne imperium i rozchodziła się w kierunku trzech kontynentów. Na przestrzeni kilku wieków historii klasycznego islamu w handlu wyraźnie wyodrębniły się dwa okresy, kształtowane nie tylko przez czynniki ekonomiczne, takie jak prawo popytu i podaży, możliwości techniczne, regulacje prawnicze, ale także sytuację polityczną poszczególnych regionów imperium. W ten sposób w pierwszym okresie, trwającym od VII do X wieku, aktywność handlowa została skupiona przede wszystkim na Azji i Dalekim Wschodzie2. Główna droga lądowa podążała starożytnym szlakiem jedwabnym z Bagdadu na wschód. Szczególnego znaczenia nabrała jednak morska droga handlowa do Indii, Indochin i Chin, której początek wyznaczały główne portowe miasta Zatoki Perskiej – al-Basra, Sīrāf i al-Ubulla. Z tego samego rejonu organizowano wyprawy morskie w kierunku zachodnim i południowo-zachodnim – do portów Morza Czerwonego i Afryki Wschodniej. Lądowy szlak transsaharyjski umożliwiał handel z Afryką Zachodnią. Drogi handlowe prowadziły także ku Europie. Łączące świat islamu (główne porty Antiochia i Aleksandria) z Europą biegły przez Morze Śródziemne lub wyłącznie lądem – z Bagdadu w kierunku północno-wschodnim wzdłuż Morza Kaspijskiego lub też bezpośrednio przez Konstantynopol ku obszarom Europy Środkowo-Wschodniej. Również Andaluzja odgrywała niemałą rolę na arenie handlu międzynarodowego, będąc ogniwem łączącym Europę Zachodnią z Afryką Północną. W drugim okresie, przypadającym