Słowa kluczowe
bioetyka
godność człowieka
Michael J. Sandel
etyka wdzięczności
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 27
Liczba pobrań: 22
Abstrakt
Celem artykułu jest analiza poglądów Sandela na temat wyzwań bioetycznych, jakie mogą pojawić się w związku rewolucją biotechnologiczną i postępami inżynierii genetycznej w kontekście tzw. etyki udoskonalania, a także próba odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób należy formułować wątpliwości bioetyczne wobec nieograniczonych manipulacji genetycznych, które są możliwe wskutek rewolucji biotechnologicznej. Autorzy charakteryzują Sandelowską wizję etyki udoskonalania, przedstawiają wynikające z niej wyzwania dla wolności, godności i człowieczeństwa, jak również wskazują, w jaki sposób Sandel opisuje argumenty we współczesnej debacie bioetycznej, podkreślając ich niewystarczający charakter. Do głównych wyzwań, jakie mogą pojawić się w związku z niewłaściwym wykorzystaniem odkryć biotechnologii, zaliczają: projektowanie genetyczne dzieci, udoskonalanie sportowców czy zwiększanie nierówności społecznych wynikających ze statusu genetycznego jednostki. W konkluzjach wskazują na argument „etyki wdzięczności za życie jako dar”, który według Sandela w lepszy sposób wyraża wątpliwości bioetyczne i chroni takie wartości, jak wolność, autonomia i godność człowieka.
Bibliografia
Abney K., The Case against Perfection, „Studies in Ethics, Law, and Technology” 2008, t. 2, nr 3, s. 1–2. DOI: https://doi.org/10.2202/1941-6008.1062
Arnason V., Bioethics and the Conditions for Human Agency Emerging Biotechnologies, „Cambridge Quarterly of Healthcare Ethics” 2012, t. 21, nr 2, s. 150–154. DOI: https://doi.org/10.1017/S096318011100065X
Battisti D., Genetic Enhancement and the Child’s Right to an Open Future, „Phenomenology and Mind” 2020, nr 19, s. 212–223. DOI: https://doi.org/10.17454/pam-1913
Berry R.M., The Ethics of Genetic Engineering, New York 2007.
Bostrom N., Human Genetic Enhancements: A Transhumanist Perspective, „The Journal of Value Inquiry” 2003, t. 37, nr 4, s. 493–506. DOI: https://doi.org/10.1023/B:INQU.0000019037.67783.d5
Breczko A., Godność człowieka a postęp biotechnologiczny [w:] T. Kozłowski, K. Kuźmicz (red.), Człowiek wobec systemów wartości, Białystok 2006, s. 145–151.
Buchanan A., Better Than Human: The Promise and Perils of Enhancing Ourselves, Oxford 2011.
Ferdynus M., Czy biomedyczne ulepszanie pozbawia nas człowieczeństwa? Perspektywa filozoficzna, „Studia Warmińskie” 2020, nr 57, s. 39–56. DOI: https://doi.org/10.31648/sw.4999
Harris J., Enhancing Evolution: The Ethical Case for Making Better People, Princeton 2007.
Häyry M., Protecting Humanity. Habermas and His Critics on the Ethics of Emerging Biotechnologies, „Cambridge Quarterly of Healthcare Ethics” 2012, t. 21, nr 2, s. 211–222. DOI: https://doi.org/10.1017/S0963180111000715
Heyd D., Genethics: Moral Issues in the Creation of People, Berkeley 1992. DOI: https://doi.org/10.1525/9780520313484
Hughes Smith S., Genentech: The Beginnings of Biotech, Chicago – London 2013.
Human Dignity and Bioethics. Essays Commissioned by the President’s Council on Bioethics, Washington 2008.
Jabłoński K., Forced sterilization in the state of California from 1909 to 1979: A historical and legal analysis, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2024, t. 76, z. 1, s. 165–200. DOI: https://doi.org/10.14746/cph.2024.1.6
Juzaszek M., Tyche vs Hybris. Michael Sandel przeciw projektowaniu dzieci [w:] M. Juzaszek (red.), Prawo a kultura – kultura a prawo, Kraków 2011, s. 81–100.
Kass L.R., Making Babies – the New Biology and the Old Morality, „Public Interest” 1972, nr 26, s. 18–56.
Kim J.H., Scialli A.R., Thalidomide: The Tragedy of Birth Defects and the Effective Treatment of Disease, „Toxicological Sciences” 2011, t. 122, nr 1, s. 1–6. DOI: https://doi.org/10.1093/toxsci/kfr088
Klichowski M., Narodziny cyborgizacji. Nowa eugenika, transhumanizm i zmierzch edukacji, Poznań 2014.
Liao S.M., Savulescu J., Wasserman D., The Ethics of Enhancement, „Journal of Applied Philosophy” 2008, t. 25, nr 3, s. 159–161. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-5930.2008.00416.x
Lucassen E., The Ethics of Genetic Engineering, „Journal of Applied Philosophy” 1996, t. 13, nr 1, s. 51–61. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-5930.1996.tb00149.x
Magrian Z., Transhumanizm – nowy etap dla ludzkości czy szkodliwa utopia?, „Miscellanea Anthropologica et Sociologica” 2021, t. 22(2)–22(3), s. 124–146.
McCall C., The Case Against Perfection: Ethics in the Age of Genetic Engineering, „Journal of Value Inquiry” 2010, t. 44, nr 2, s. 241–246. DOI: https://doi.org/10.1007/s10790-010-9202-8
Meulen R. ter, Enhancement, Hybris, and Solidarity: A Critical Analysis of Sandel’s The Case against Perfection, „Medicine, Health Care and Philosophy” 2019, t. 22, nr 3, s. 397–406. DOI: https://doi.org/10.1007/s11019-018-09880-5
Miętek A., Quo Vadis Humanity? On Genetic Engineering. Book review: Michael Sandel, The Case against Perfection: Ethics in the Age of Genetic Engineering, „Polish Political Science” 2007, nr 36, s. 280–283. DOI: https://doi.org/10.15804/ppsy2007019
Moro A., Invernizzi N., The thalidomide tragedy: the struggle for victims’ rights and improved pharmaceutical regulation, „História, Ciências, Saúde – Manguinhos” 2017, t. 24, nr 3, s. 1–19. DOI: https://doi.org/10.1590/s0104-59702017000300004
Mukherjee S., The Gene: An Intimate History, New York – London – Toronto – Sydney – New Delhi 2017.
Niekerk A. van, Biomedical enhancement and the pursuit of mastery and perfection: A critique of the views of Michael Sandel, „South African Journal of Philosophy” 2014, t. 33, nr 2, s. 155–165. DOI: https://doi.org/10.1080/02580136.2014.923697
Płotka B., Michael Sandel, Przeciwko udoskonalaniu człowieka. Etyka w czasach inżynierii genetycznej (rec.), „Historia i Polityka” 2016, t. 18, nr 25, s. 97–100. DOI: https://doi.org/10.12775/HiP.2016.036
Płóciennik M., Logika etyki daru czy udoskonalania? „Filo-Sofija” 2015, t. 31, s. 205–225.
Rasmussen L.M., Confucianism’s Challenge to Western Bioethics, „American Journal of Bioethics” 2010, t. 10, nr 4, s. 73–74. DOI: https://doi.org/10.1080/15265161003633078
Ridley M., Genome: The Autobiography of a Species in 23 Chapters, New York – London – Toronto – Sydney 1999.
Rokicka-Piotrowicz M., Talidomid w leczeniu szpiczaka mnogiego, „Współczesna Onkologia” 2001, t. 5, nr 4, s. 161–164.
Sandel M.J., Czego nie można kupić za pieniądze. Moralne granice rynku, Warszawa 2012.
Sandel M.J., Democracy’s Discontent: America in Search of a Public Philosophy, Cambridge – London 1998.
Sandel M.J., Justice: What’s the Right Thing to Do?, New York 2009. DOI: https://doi.org/10.1037/e597132010-001
Sandel M.J., Liberalism and the Limits of Justice, Cambridge 1982.
Sandel M.J., Mastery, Hubris, and Gift: Biotechnology and the Human Good, „Journal of Law, Philosophy and Culture” 2009, t. 3, nr 1, s. 153–158.
Sandel M.J., Przeciwko udoskonalaniu człowieka. Etyka w czasach inżynierii genetycznej, Warszawa 2014.
Sandel M.J., Public Philosophy: Essays on Morality in Politics, Cambridge 2005.
Sandel M.J., The Case Against Perfection. What’s wrong with designer children, bionic athletes, and genetic engineering, „The Atlantic” 2004, t. 292, nr 3, s. 50–54.
Sandel M.J., The Case Against Perfection: Ethics in the Age of Genetic Engineering, Cambridge – London 2007. DOI: https://doi.org/10.4159/9780674043060
Sandel M.J., The Ethical Implications of Human Cloning, „Perspectives in Biology and Medicine” 2005, t. 48, nr 2, s. 241–247. DOI: https://doi.org/10.1353/pbm.2005.0063
Sandel M.J., The Tyranny of Merit: What’s Become of the Common Good?, New York 2020.
Sandel M.J., What Money Can’t Buy: The Moral Limits of Markets, New York 2012.
Savulescu J., Genetic interventions and the ethics of enhancement of human beings, „Gazeta de Antropología” 2016, t. 32, nr 2, s. 1–15. DOI: https://doi.org/10.30827/Digibug.43310
Savulescu J., Procreative Beneficence: Why We Should Select the Best Children, „Bioethics” 2001, t. 15, nr 5–6, s. 413–426. DOI: https://doi.org/10.1111/1467-8519.00251
Singer P., Schüklenk U. (red.), Bioethics: An Anthology, Hoboken 2021.
Soniewicka M., Racje i emocje w dyskusji na temat ingerencji genetycznych w ludzką prokreację, „Roczniki Filozoficzne” 2019, t. 57, nr 3, s. 73–91. DOI: https://doi.org/10.18290/rf.2019.67.3-4
Soniewicka M., Transhumanizm: kilka uwag na temat filozoficznych źródeł sporu o ideę biomedycznego ulepszania moralnego, „Ethics in Progress” 2015, t. 6, nr 1, s. 38–55. DOI: https://doi.org/10.14746/eip.2015.1.5
Szymański K., Transhumanizm: utopia czy ekstropia?, „IDEA – Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych” 2015, nr 27, s. 159–175. DOI: https://doi.org/10.15290/idea.2015.27.09
Urbańczyk M., Idea godności człowieka w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych Ameryki, Poznań 2019.
Urbańczyk M., Wieloznaczność idei godności w filozofii Immanuela Kanta [w:] R. Antonow, Ł. Machaj, M. Marszał i in. (red.), W kręgu doktryn politycznych i prawnych: księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Markowi Maciejewskiemu, Wrocław 2020, s. 705–723.
Vargesson N., Thalidomide [w:] R.C. Gupta (red.), Reproductive and Developmental Toxicology, Amsterdam 2017, s. 467–479. DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-12-804239-7.00026-3
Watson J.D., Molecular Biology of the Gene, San Francisco 1965.
Wolff J., The Human Right to Health, New York – London 2012. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511984792.010
Żuradzki T., Nowa liberalna eugenika: krytyczny przegląd argumentów przeciwko biomedycznemu poprawianiu ludzkiej kondycji fizycznej lub umysłowej, „Diametros” 2014, nr 42, s. 204–226.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Fatma Merji, Michał Urbańczyk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.