Woźni sądowi województwa krakowskiego w latach 1535-1548 i ich szlacheccy pomocnicy

Abstrakt

Jednym z ważniejszych aktorów czynności sądowych w dawnej Rzeczypospolitej był woźny sądowy (ministerialis terrestris, potem też ministerialis generalis Regni), którego zazwyczaj — przynajmniej do schyłku XVI w. — mianował wojewoda. Woźni zachowali się raczej w tradycji literackiej (np. w Panu Tadeuszu); w historiografii nie doczekali się monograficznego opracowania. Można tu zwrócić uwagę jedynie na fragmentaryczne ujęcia tego tematu w pracach J. W. Bandkiego, W. Łozińskiego, S. Kutrzeby, J. Mrukówny oraz Z. Góralskiego.

O szlachcie, towarzyszącej zwykle woźnym dla dodania wartości ich relacjom, pisano jeszcze mniej (III Statut Litewski nazywa ją „widzami"). Siedemnastowieczny Walerian Nekanda Trepka nazywał ją dość pogardliwie zamkową szlachtą, jakich do przysiąg zażywają albo ślachtą grodu krakowskiego, późniejsi zaś badacze wcale się nią nie zajęli.