Keywords
military criminal law
military order
criminal responsibility
How to Cite
Abstract
One of the obvious challenges for the reborn Polish state after regaining independence was the pursuit of uniformity within the judiciary, including military criminal law. The road to success was not an easy one and it depended to a large extent on the effect of the works on the codification of common criminal law. The fate of the two great codes of 1932 was therefore intertwined, especially in respect to a soldier’s criminal liability for a common crime. The aim of the present article is to portray the legal regulations concerning this issue which were in force during the Second Polish Republic period from an evolutionary perspective. The objective scope and formal conditions of issuing an order in official matters in relation to soldiers as well as the rules concerning responsibility related to its issuing and execution were subjected to analysis. Particular emphasis was placed on the principle of individualization of guilt, which was dynamically developing at that time. For this purpose, the regulations of military legislation were compared with some institutions of common criminal law, such as incitement, aiding, and – to a lesser extent – irresistible compulsion.
References
Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 23 września 1944 r. - Kodeks Karny Wojska Polskiego (Dz.U. Nr 6, poz. 27).
Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 września 1936 r. - Kodeks wojskowego postępowania karnego (Dz.U. Nr 76, poz. 537).
Dziennik Rozkazów Wojskowych z 1918 r., nr 14, poz. 425.
Dziennik Rozkazów Wojskowych z 1919 r., R. 2, nr 27.
Kodeks karny Rzeszy Niemieckiej z dnia 15 maja 1871 r. z późniejszymi zmianami i uzupełnieniami po rok 1918 wraz z ustawą wprowadczą do kodeksu karnego dla Związku Północno-Niemieckiego (Rzeszy Niemieckiej) z dnia 31 maja 1870 r., przekł. urzędowy Departamentu Sprawiedliwości Ministerstwa b. Dzielnicy Pruskiej, Poznań 1920.
Kodeks karny z r. 1903: (przekład z rosyjskiego) z uwzględnieniem zmian i uzupełnień obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 1 maja 1921 r., Warszawa 1922.
Niemiecki Kodeks Karny Wojskowy z 1872 r. według tłumaczenia Komisji prawno-wojskowej T.R.S., Warszawa 1920.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. - Kodeks karny (Dz.U. Nr 60, poz. 571).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 21 października 1932 r. - Kodeks karny wojskowy (Dz.U. Nr 91, poz. 765).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. w sprawie Kodeksu karnego wojskowego (Dz.U. Nr 36, poz. 328).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 maja 1920 r. w przedmiocie wprowadzenia w życie Wojskowego Kodeksu Karnego (Dz.U. Nr 59, poz. 369).
Traktat pokoju między mocarstwami sprzymierzonemi i skojarzonemi i Niemcami, podpisany w Wersalu dnia 28 czerwca 1919 r. (Dz.U. z 1920 r. Nr 35, poz. 200).
Ustawa karna z dnia 27 maja 1852 r. I. 117 dpp.: z uwzględnieniem wszelkich zmieniających ją ustaw austrjackich i polskich wraz z najważniejszymi ustawami dodatkowemi, Lwów 1929.
Ustawa z dnia 23 lutego 1939 r. o zmianie kodeksu karnego wojskowego (Dz.U. Nr 16, poz. 94).
Ustawa z dnia 29 lipca 1919 r. o tymczasowym sądownictwie wojskowem (Dz.U. Nr 65, poz. 389).
Ustawa z dnia 5 lipca 1912 r. postępowania karnego dla wspólnej siły zbrojnej (Dz.U. z 1920 r. Nr 59, poz. 368).
Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 2009.
Bradliński K., Polskie kodeksy karne okresu międzywojnia, „Studenckie Zeszyty Naukowe” 2018, t. XXI, nr 38, s. 33-44. DOI: https://doi.org/10.17951/szn.2018.21.38.33-44
Buszyński M., Zasady nowego kodeksu karnego wojskowego, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1933, nr 4.
Cyprian T., Sawicki J., Prawo norymberskie. Bilans i perspektywy, Warszawa -Kraków 1948.
Daniec J., O polski charakter nowego kodeksu karnego wojskowego, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1933, nr 4, s. 1-5.
Gardocki L., Działanie na rozkaz, „Palestra” 1992, nr 40/1-2(457-458), s. 80-82.
Glaser S., Wiążący bezprawny rozkaz, Kraków 1933.
Grudziński O., Rozkaz w rozumieniu art. 76 k.k.w., „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1929, nr 7/8, s. 39-47.
Kania L., Organizacja prac ustawodawczych w Wojsku Polskim u progu niepodległości II Rzeczypospolitej (1918-1921), „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2002, nr 1, s. 55-67.
Kania L., Służba sprawiedliwości w Wojsku Polskim 1795-1945, Sulechów 2015.
Kiełbas D., Rozkaz wojskowy jako okoliczność wyłączająca winę - analiza teoretyczno-dogmatyczna wybranych aspektów, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego AUWr” 2021, t. 61, nr 4106, s. 53-67. DOI: https://doi.org/10.19195/2084-5065.61.4
Krzymuski E., Wykład prawa karnego ze stanowiska nauki i prawa austriackiego, t. I, Kraków 1901.
Kulik M., Odpowiedzialność karna za współdziałanie przestępne w koncepcji Juliusza Makarewicza w świetle dalszego rozwoju regulacji współdziałania przestępnego, „Państwo i Prawo” 2020, nr 2, s. 52-68.
Lityński A., Dwa kodeksy karne 1932. W osiemdziesiątą rocznicę, „Roczniki Administracji i Prawa” 2012, t. 12, s. 207-218.
Lityński A., O przestępstwach i karach, ale nie tylko, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2022, z. 2, s. 331-343. DOI: https://doi.org/10.14746/cph.2022.2.14
Lubecka J., Konieczność wykonania rozkazu jako instrument obrony w procesach przed Najwyższym Trybunałem Narodowym [w:] A. Bartuś (red.), Pola wolności, Poznań 2020.
Majewski Z.M., Projektowane zmiany w ustawach karnych wojskowych, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1932, z. 1, s. 14-20.
Makarewicz J., Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1938.
Makowski W., Kodeks karny wojskowy: z dodaniem ustaw i przepisów wprowadzających, przechodnich i uzupełniających oraz komentarza, Warszawa 1921.
Redzik A., Profesor Juliusz Makarewicz - życie i dzieło [w:] A. Grześkowiak (red.), Prawo karne w poglądach profesora Juliusza Makarewicza, Lublin 2005.
Romańczuk-Grącka M., Pojęcie i funkcje przymusu psychicznego w prawie karnym, Warszawa 2020.
Skrzypek W., Rozkaz w kontekście prac i ustaleń Międzynarodowych Trybunałów Wojskowych w Norymberdze i Tokio, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2017, nr 3, s. 63-70.
Smolarek K., Analiza historyczno-prawna wyłączenia odpowiedzialności karnej podwładnego działającego na rozkaz przełożonego w prawie karnym, „Zeszyty Naukowe WSOWL” 2013, nr 2 (168), s. 56-67. DOI: https://doi.org/10.5604/1731-8157.1115436
Sójka-Zielińska K., Historia prawa, Warszawa 2015.
Sójka-Zielińska K., Organizacja prac nad kodyfikacją prawa cywilnego w Polsce międzywojennej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1975, z. 2, s. 271-280.
Szczygieł T., Cztery kodyfikacje prawa karnego wojskowego II Rzeczypospolitej - sukcesy i porażki [w:] A. Lityński, A. Matan, M. Mikołajczyk, D. Nawrot, G. Nancka (red.), Verus amicus rara avis est: studia poświęcone pamięci Wojciecha Organiściaka, Katowice 2020.
Szczygieł T., Kadry wojskowej służby wymiaru sprawiedliwości i ich szkolenie w Polsce w okresie międzywojennym: podstawy prawne, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2016, t. XCIX, s. 117-135.
Szczygieł T., O projekcie wojskowego kodeksu karnego wykonawczego II Rzeczypospolitej, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2016, nr 4, s. 42-55.
Szczygieł T., Unifikacja i kodyfikacja wojskowej procedury karnej w II Rzeczypospolitej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2017, z. 1, s. 147-173. DOI: https://doi.org/10.14746/cph.2017.1.7
Szczygieł T., Wojskowe postępowanie karne w II Rzeczypospolitej (1918-1939), Katowice 2017.
Szczygieł T., Wojskowe postępowanie polowe i doraźne w II Rzeczypospolitej, „Z Dziejów Prawa” 2016, t. 9 (17), s. 59-81.
Voorden M. van, Rozkaz wojskowy jako instytucja prawa karnego. Podstawowe zagadnienia, „Studia Prawnoustrojowe” 2014, nr 23, s. 63-73.
Wąsik D., Odpowiedzialność karna żołnierza za odmowę wykonania rozkazu (art. 343 k.k.), „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2021, nr 1 (297), s. 53-70.
Ziewiński J., Rozkaz wojskowy w prawie karnym, Warszawa 1986.
License
Copyright (c) 2023 Marta Romańczuk-Grącka
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
A CREATIVE COMMONS:
to 2020
from 2021
from 2023
