Sądownictwo kościelne w diecezji włocławskiej czyli kaliskiej (1819-1918)

Abstract

Do jurysdykcji biskupiej należała władza sądownicza, którą początkowo wypełniali archidiakoni. Posiadali oni również znaczną władzę administracyjną na terenie archidiakonatu. W XIII w. w Polsce pojawił się urząd zwyczajnego sędziego zwanego oficjałem. Najwięcej oficjalatów w Polsce powstało w XV i XVI stuleciu. W stolicy diecezji uformowano oficjalaty generalne zwane stołecznymi, zaś w odleglejszych częściach diecezji utworzono oficjalaty okręgowe określane również formalnymi, które były zależne od tych pierwszych. W Królestwie Polskim kongresowym po 1818 r. w ramach reorganizacji struktur administracyjno-terytorialnych Kościoła katolickiego doszło do likwidacji archidiakonatów. Równocześnie zostały utworzone nowe okręgi oficjalskie. W tym czasie rzadkością było, iż na terytorium jednej diecezji działały dwa konsystorze generalne. Taka sytuacja miała miejsce w diecezji włocławskiej czyli kaliskiej, którą nazywano też diecezją kujawsko-kaliską. Z dawnego obszaru diecezji włocławsko-pomorskiej pozostało niewielkie terytorium, gdzie działał Konsystorz Generalny Kujawski przemianowany później na Włocławski. Natomiast na przyłączonych obszarach z byłej archidiecezji gnieźnieńskiej, gdzie wcześniej funkcjonował oficjalat okręgów, rozpoczął działalność Konsystorz Generalny Kaliski.