Współcześni anarchiści polscy wobec kwestii własności

Abstract

Na początku lat osiemdziesiątych XX w. zdecydowaną krytykę własności podjął Ruch Społeczeństwa Alternatywnego, grupa powstała w 1983 r. Jego animatorzy, Adam Rabe (Janusz Waluszko) i Jerzy Delimski (Wojciech Jankowski), w opublikowanym w czerwcu 1983 r. manifeście Ruchu Społeczeństwa Alternatywnego podkreślili, że własność służy „wyłącznie interesom właścicieli, a przede wszystkim państwa”. Autorzy Manifestu zwrócili również uwagę, że instytucja własności w znacznym stopniu przyczyniła się do powstania „hierarchii, podziałów i wartości (...) bezpodstawnie dyskryminującej człowieka”. Kilka miesięcy później, w grudniu 1983 r. w opublikowanym w anarchistycznym piśmie „Homek” artykule zatytułowanym Dokąd idziemy, Waluszko opowiedział się za zniesieniem własności środków produkcji. Zarządzaliby nimi wyłącznie ci, którzy na nich pracują, a więc „ziemią władaliby rolnicy, fabrykami robotnicy...”. Swoje stanowisko w tej kwestii potwierdził niejako w opublikowanym rok później artykule Anarchizm a liberalizm, w którym własność nazwał, podobnie zresztą jak Proudhon, kradzieżą i opowiedział się za jej likwidacją. W miejsce własności prywatnej zaproponował wprowadzenie instytucji użytkowania, która wyeliminowałaby bogacenie się części społeczeństwa kosztem najuboższych, co umożliwiłoby -jego zdaniem - ograniczenie czasu pracy nawet do 4-5 godzin dziennie w pięciodniowym tygodniu pracy, na co zresztą już wcześniej zwracał uwagę Kropotkin