Instytucje i prawo w islandzkich sagach z XII i XIII wieku

Abstract

Jednym z najważniejszych problemów, jakimi zajmowała się filozofia polityczna w swym rozwoju, było uzasadnienie konieczności istnienia władzy państwowej. Zagadnienie to stało się szczególnie istotne, a dyskusja zażarta po opublikowaniu w roku 1651 przez Thomasa Hobbesa Lewiatana - jednego z najważniejszych i najbardziej błyskotliwych traktatów politycznych. Autor dowodził w nim, iż istnienie władzy i polityczna organizacja społeczeństwa są obiektywną koniecznością, wymuszoną przez nędzę ludzkiej egzystencji w stanie natury. Tylko władza ustanowiona ponad członkami wspólnoty politycznej może, zdaniem Hobbesa, okiełznać indywidualny egoizm oraz „stałe i nieznające nigdy spoczynku pragnienie coraz to większej władzy, które ustaje dopiero ze śmiercią”. Odmawia on zatem ludziom zdolności do pokojowego uregulowania wzajemnych relacji bez odwoływania się do stojącego za zwierzchnikiem przymusu. Co więcej, zespół reguł porządkujących życie społeczne egzystować może jedynie w sytuacji, gdy władza publiczna za pomocą swego aparatu bezwzględnie karze wszelkie przypadki niesubordynacji. Dla wykazania dobrodziejstw życia w państwie, przeciwstawia mu Hobbes przed- państwowy stan natury, który jest dla niego sytuacją tak niewyobrażalną, iż stanowi jedynie fikcję metodologiczną, a nie historyczne doświadczenie ludzkości. Istnienie suwerena jest zatem immanentnie wpisane w Hobbesową analizę i argumentację. Wielowiekowe doświadczenie podpowiada mam również, iż instytucja władzy jest nierozerwalnie powiązana z pokojową egzystencją społeczeństwa. Tym samym państwo stanowi jedną z najważniejszych kategorii politycznego dyskursu.