Duchowieństwo wobec idei upaństwowienia Kościoła w Zbiorze praw Andrzeja Zamoyskiego

Abstract

Reformatorskie wysiłki podjęte za panowania Stanisława Augusta, aby ocalić upadającą Rzeczpospolitą, objęły również Kościół katolicki. Jego zespolenie z tronem, ważne miejsce zajmowane w życiu społecznym i idea Oświecenia, ujmująca religię utylitarnie, dawały reformatorom podstawy do działania. Na szczególne podkreślenie zasługuje pogląd o użyteczności religii, według którego rola Kościoła sprowadzała się do pomocy w rządzeniu państwem oraz zapewnieniu spokoju i bezpieczeństwa. Sankcja religijna zgodnie z myślą Voltaire’a potrzebna była do utrzymania posłuchu wśród ludu i niszczenia zarzewi buntu. Przy takich zaś założeniach sprawy wyznaniowe, traktowane jako składnik państwa, musiały być przez władzę świecką dla jego prawidłowego funkcjonowania poddane kontroli.