Spory o status prymasa na Sejmie Czteroletnim

Abstract

Niniejszy tekst jest próbą przedstawienia walki, jaka toczyła się na Sejmie Czteroletnim wokół utrzymania świecko-królewskich przywilejów prymasa. Sejm Wielki stał się bowiem areną starć między zwolennikami tronu elekcyjnego a zwolennikami sukcesji. Problem utrzymania ewentualnych świeckich przywilejów prymasowskich, dzięki którym mógłby on wciąż sprawować rządy jako interrex, jest jednak mało uwydatniony w źródłach. Żaden obrońca elekcyjnego tronu, a więc zwolennik interregnum, nie wypowiadał się głośno w obronie praw prymasa-interrexa. Mimo to właśnie w tych wypowiedziach często odnajdujemy echa owej obrony. Wszakże elekcyjny tron nie mógł istnieć bez interregnum, a więc i prymasa. W 1791 roku sejmujący po raz pierwszy uchwalili regencję. IX paragraf Ustawy Rządowej stał się obowiązującym prawem zatwierdzonym przez Sejm. Ale termin „regent” znany był już wcześniej prawodawstwu polskiemu. Otóż regentem, zgodnie z dawną terminologią języka prawnego, nazywano także króla-elekta przed koronacją.