„Warunek warszawski" z września 1574 roku a status prawno-polityczny państwa

Abstract

Stan kryzysu politycznego i prawnego państwa w bezkrólewiu po śmierci ostatniego Jagiellona miał w oczekiwaniu współczesnych kończyć sejm koronacyjny króla-elekta. Wydawało się, iż z chwilą koronacji skończą się najbardziej dotkliwe dylematy społeczeństwa obywatelskiego Rzeczypospolitej. Nadzieje wydawały się tym bardziej zasadne, że wszelkie obawy związane z „najbezpieczniejszą", jak się zdawało, kandydaturą francuską, były niwelowane przez dyplomację francuską już w trakcie starań o koronę dla księcia d'Anjou. W późniejszym okresie obawy co do realizacji zobowiązań, przyszłego monarchę wyciszone zostały przysięgą posłów francuskich podczas elekcji w maju 1573 roku. Przysięga obejmowała konfederację generalną warszawskią, artykuły henrykowskie i pacta conventa. Potwierdzeniem podjętych przez przyszłego króla zobowiązań wobec społeczeństwa obywatelskiego Rzeczypospolitej było zaprzysiężenie ich w Paryżu przez Karola IX króla Francji i króla-elekta Henryka Walezego 10 września 1573 roku.