Prawo własności w konstytucjonalizmie polskim

Abstract

Spojrzenie na historię konstytucjonalizmu polskiego z punktu widzenia ewolucji prawa własności może przynieść interesujące zestawienia i porównania, będące również wykładnią dynamiki następstwa rodzimych form ustrojowych. Z tego punktu widzenia dokonać można klasyfikacji pięciu stadiów rozwoju naszego konstytucjonalizmu wyróżniając następujące: a) Ustawę Rządową z 3 V 1791 r. wraz z Prawem o miastach z 18 IV 1791 r., b) konstytucjonalizm XIX w., c) konstytucjonalizm II Rzeczypospolitej, d) konstytucjonalizm Polski socjalistycznej, e) konstytucjonalizm III RP. Przyjęcie takiej klasyfikacji sprzyja nie tylko poszanowaniu kryterium chronologicznego, lecz w równym stopniu eksponuje ewolucję filozoficznego podejścia ustrojodawcy do prawa własności. Ten ostatni aspekt pozwoli na zestawienie wyraźniejszego wykształcenia się w rzeczy samej trzech koncepcji konstytucyjnych ujęć prawa własności: a) tradycyjnych teorii burżuazyjnych rozwiązań reprezentowanych w ewolucji konstytucjonalizmu polskiego od XVIII w. do końca II Rzeczypospolitej, b) dominacji kolektywistycznego pojmowania własności związanego z latami po II wojnie a w szczególności Małą Konstytucją z 1947 r. i głównie Konstytucją PRL z 1952 r., c) teorii państwa prawnego obejmującej kształtowanie tej instytucji od początków III RP do chwili obecnej a więc od ustawodawstwa z 1989 r., Małej Konstytucji z 1992 r. do obecnej Konstytucji RP z 1997 r. Dodać należy, iż sama problematyka - tak jak i cały konstytucjonalizm - dojrzewała stopniowo, przybierając formy coraz bardziej wyraziste, odpowiadające doktrynalnemu i społecznemu pojmowaniu własności.